تفسیر نقشه: کمربند جنب حاره، تاوه قطبی، روباد جنب حاره، حاره شرقی و سومالی

---

در تراز فوقانی جو (250 هکتوپاسکال) روباد جنب حاره بر روی جنوب غرب آسیا تانیمه جنوبی دریا خزر گسترش بالاسویی (شمالی) را داشته ست و کمربند  پیوسته ای از پرفشار های جنب حاره در جانب جنوبی آن از شمال آفریقا تا جنوب آسیا امتداد یافته اند. این کمربند پرفشار با حرکت از شمال آفریقا به سمت جنوب آسیا به عرض های های بالاتر جابجا می گردد به طوری که از موقعیت متوسط خود در حوالی عرض 22 درجه بر روی شمال غرب آفریقا به حوالی عرض 31 درجه بر روی فلات تبت واقع می گردد.دریان کمربند می توان به مراکز پرفشارهای مهمی همچون پرفشار تبت، پرفشار عربستان و پرفشار شمال غرب آفریقا اشاره داشت. 

در برهه این نقشه شکل گیری ساختار یک پدیده بند آئی یا بلاکینگ عرض معتدله دیده می شود. در این بندآئی که در شرق اروپا واقع ست وجود یک هسته پرفشار مانع در جانب شمالی بلاک موجب بالاسویی جبهه روباد قطبی به عرض های بالاتر بر روی اروپا و درنتیجه عقب نشینی تاوه قطبی در این قاره گردیده ست. و کی مرکز ناوه کمفشار در حد جنوبی بلاک مستقر می باشد.  وجود این بلاک بر روی اروپا موجب تقسیم شدن جریانات اصلی و غالب غربی به 2 شاخه شمالی و جنوبی گردیده و ضمن آنکه موجب لغزش تاوه قطبی بر روی نیمکره شرقی و آسیا شده است. در نتیجه حد جنوبی حلقه بادهای غربی بر روی آسیا به سمت عرض های جنوبی تر گرایش را نشان می دهد. همین امر انطباق روبادها را بر روی آسیا تسهیل نموده و هسته های سرعت قوی تر شکل گیری شده اند.

حد جنوبی پرفشار تبت با حرکت ساعتگرد خود موجب ایجاد هسته سرعت روباد شرقی حاره بر روی عرض های جنوب شبه قاره هند و شمال اقیانوس هند به سمت شرق آفریقا نموده ست. شایان ذکر ست روباد حاره شرقی تنها روبادی می باشد که از شرق به غرب جریان داشته و تنها در فصل تابستان و آنهم فقط بر روی عرض جنب حاره نیمکره شمالی ظاهر می گردد.

در تراز پائینی (850 هکتوپاسکال) مهم ترین نکته جریان یافتن بادهای جنوب غربی بر روی اقیانونس هند شمالی می باشد. این جریان بادهای جنوب غربی نیروی محرکه اصلی و منبع رطوبت رسان به سیستم موسمی شبه قاره هند محسوب می گردد. هسته سرعت این جریان بادهای جنوب غربی، روباد سومالی را ایجاد می نماید. این روباد بر خلاف جت استریم حاره شرقی سطحی بوده و در نزدیکی تراز 850 هکتوپاسکال قابل مشاهده می باشد. تضاد فشار بین آبهای نسبتا سردتر اقیانوس هند در نیمکره جنوبی با فشار بیشتر و سرزمین های گرم آسیا و شبه قاره هند در نیمکره شمالی با فشار کمتر موجب جریان یافتن بادهای جنوب شرقی نیمکره جنوبی از اقیانوس هند جنوبی به سمت استوا می گردد. این بادهای با رسیدن به خط استوا به سبب وجود نیروی انحرافی کوریولیس از راستای خود منحرف شده و این خط را به سمت نیمکره شمالی طی می نماید. در نتیجه به بادهای جنوب غربی بر روی اقیانوس هند شمالی مبدل می گردند. این بادها سرانجام به بادهای شمال شرقی جریان یافته از مرکز فشار کم آسیا می پیوندد و محل همگرایی را تشکیل می دهد. این ناحیه همگرایی به خط همگرایی درون حاره (I.T.C.Z) موسوم می باشد که از آن به استوای هواشناسی یاد می گردد. به دلیل ساختار موسمی شبه قاره هند همانطور که در تراز فوقانی (250 هکتوپاسکال) کمربند جنب حاره نسبت به نواحی هم عرض خود بالاسویی بیشتری را نشان می دهد در تراز زیرین نیز محل همگرایی درون حاره (I.T.C.Z) در محدوده شبه قاره هند به عرض های بالاتری نسب به نواحی مجاور جابجایی را نشان می دهد. 

بادهای 120 روزه سیستان که جزئی از مکانیسم موسمی شبه قاره هند می باشند نیز در نقشه فوق به خوبی دیده می شوند. 

پیش بینی فصلی تابستان 95: بررسی سال های آنالوگ بر اساس بلاکینگ ماه آپریل 2016 (فروردین 1395) (شماره ۳)

با توجه به وقوع پدیده بلاکینگ (Blocking) عرض های شمالی به صورت گسترده و قوی طی ماه آپریل 2016، در این نوشتار به بررسی سال هایی که در آن، طی ماه آپریل  پدیده بلاکینگ عرض های شمالی به صورت قابل توجه رخ داده ست پرداخته و سپس تابستانی های تابع آنها از نظر وضعیت نابهنجاری ارتفاع تراز 500 hpa، بارش و  دما مورد ارزیابی واقع گردید.

بررسی نقشه های ترسیم شده، معرف نابهنجاری ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال طی سال های آنالوگ مشابه نشان دهنده وجود نابهنجاری منفی ارتفاع تراز میانی بر روی عرض های جنوبی می باشد. بخش وسیعی از جنوب غرب آسیا، اقیانوس هند، شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا دارای کاهش نابهجار ارتفاع تراز میانی جو می باشد که این شرایط افت میزان ارتفاع را بر روی کمربند فشار زیاد جنب حاره طی تابستان نشان می دهد.  نقطه مقابل در عرض های شمالی تر افزایش میزان ارتفاع تراز میانی جو بر روی حوزه شمال دریا خزر دیده می شود. الگوی مذکور نشان دهنده میزان افزایش ارتفاع تراز 500 hpa‌ بر روی شمال دریا خزر ـ شبه جزیره بالکان می باشد. 

الگوی نابهنجاری دما در نقشه های برآیند سال های آنالوگ مشابه، نشان دهئده وجود نابهجاری منفی دما هوا تابستانه در نیمه شرقی ـ مرکز کشور بوده که این شرایط در نوار ساحل خزر به صورت نابهنجاری مثبت دما هوای فصل می باشد. بر روی بخش های غربی کشور عمدتا در حد نرمال با تمایل نسبی به بیش از نرمال را نشان داده ست.

از نظر الگوی بارشی عمدتا وضعیت هنجاری در سرتاسر فلات ایران دیده می شود.  

بررسی وضعیت جوی کشور طی هفته اول و دوم آبان 94

الف ـ مروری بر وضعیت بارش و دمای مهر ۹۴

بر طبق خروجی نقشه های ناهنجاری مجموع بارش ۳۰ روزه (مهر ۹۴)، بر روی کرانه های جنوب غربی دریای خزر، بخش هایی از شمال غرب، دامنه های زاگرس میانی به سمت بخش شرقی البرز مرکزی (شرق استان تهران و غرب سمنان) و مناطقی از جنوب استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرق کشور درجاتی از فرانرمال بارشی را نشان می دهند. بیشترین میزان ناهنجاری بارش متعلق به کرانه های جنوب غربی دریای خزر در استان گیلان، شمال استان آذربایجان، بخش هایی محدودی از البرز غربی با بیش از ۱۰۰ میلی متر فراتر از نرمال دیده می شود.

در سایر مناطق کشور میزان ریزش های ماه انحراف قابل توجهی نسبت به نرمال را نشان نمی دهد.

شکل ۱: نقشه ناهنجاری بارش ثبت شده طی مهر ۹۴ (میلی متر)

منبع: http://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/african_desk/cpc_intl/casia/afghan_rfe_rms_30day_cas_anom.gif

وضعیت پوشش برف اوراسیا (Euraia Snow Cover)

 افزایش پوشش برف غرب روسیه

یکی از فاکتورهای اقلیمی بسیار مهم  که در عرض های شمالی موقعیت کشور ما در حال رخداد هست، مساله پوشش برف روسیه می باشد. به لحاظ پوشش برف این موقع از سال که ماه اکتبر و آغاز شکل گیری پوشش برف روسیه و اوراسیاست در وضعیت مطلوبی قرار داریم. طبق آرشیو مرکز ملی یخ / (National Ice Center (NIC ما به لحاظ پوشش برف اوراسیا از خیلی از سال ها در رتبه های بالاتری هستیم، اما از رکودهای ثبت شده چندین رتبه پایین هستیم. مهم ترین مساله ای که اخیرا یعنی در روز ۱۸ مهر اتفاق افتاده یک نوع انفجار در پوشش برف غرب روسیه است. بطوری که در تصویر منتشر شده روز ۱۰ اکتبر ما شاهد افزایش ناگهانی در پوشش برف غرب روسیه هستیم ! با توجه به آرشیو NIC کمتر سالی پوشش برف روسیه تا به این سرعت ظاهر شده، بطوری که تنها سال ۲۰۰۲ به وضعیت فعلی نزدیک تر هست. در این سال پوشش برف تا مرز اروپایی روسیه گسترش پیدا کرده بود. ما از سال های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ که تشکیل پوشش برف سریعی داشتند جلوتر هستیم. اگر این پوشش برف غرب روسیه نقطه آغاز پوشش برف فرانرمال در اسکاندیناوی باشد، می تواند در ترکیب با عوامل دیگر به بلاکینگ عرض های بالاتر منتج شود.

شکل ۱. تصویر پوشش برف و یخ روز ۹ اکتبر ۲۰۱۵ (۱۷ مهر ۹۴) سمت راست و روز ۱۰ اکتبر ۲۰۱۵ (۱۸ مهر ۹۴) سمت چپ؛ منبع: آرشیو داده های NIC (مرکز ملی یخ).