وضعیت آب و هوای کشور طی سه ماهه 10 تیر لغایت 8 مهر 1396

---

بر اساس برآیند خروجی مدل های آب و هوایی MSSF، ECMWF، NMME و JMA میزان مقادیر بارش طی سه ماهه ژوئیه - سپتامبر 2017 در بیشتر مناطق کشور تفاوت زیادی با میزان مقادیر نرمال های بلند مدت را نشان نمی دهد، در حالی که با توجه به مقادیر نرمال های اقلیمی نواحی شمال غرب، سواحل دریا خزر به نظر می رسد طی مدت سه ماهه مذکور (تابستان 96) مقادیر بارش در بخش هایی از شمال غرب کشور شامل نواحی از استان های آذربایجان شرقی، اردبیل، گیلان و غرب مازندران احتمال رخداد بارش های کمتر از نرمال تابستانه وجود دارد. این شرایط می تواند سبب بروز خشکی و کاهش مقادیر بارندگی بر روی سواحل دریا خزر طی این مدت گردد. 

همچنین جمع بندی های صورت گرفته بر روی پارامترهای اقیانوسی _ اقلیمی نشان می دهد که الگوی بارش های موسمی تابستانه بر روی جنوب شرق و مناطقی از جنوب کشور نرمال با تمایل به کمتر از نرمال های بلند مدت خواهد داشت. 

از نظر دمایی با توجه به بیهنجاری های مثبت ارتفاع ژئوپتانسیلی لایه تراز میانی جو و کاهش فشار سطح دریا بر روی فلات ایران الگوهای گرمایشی طی تابستان 96 غالب خواهد بود. بطور کل در سطح کشور چیزی در حدود 0.5 الی 1 درجه سلسیوس دمای هوا فصل تابستان در کشور بالاتر از نرمال بوده این بیهنجاری دمایی بر روی بخش شمال غرب کشور می تواند تا 1.5 درجه سلسیوس نیز بالغ گردد این در حالی ست که بر روی کرانه های دریا خزر احتمال رخداد دماهای نرمال و نزدیک به نرمال طی این مدت وجود خواهد داشت. 

تحلیل عوامل شاخص پیوند از دور موج گرمای شدید در واپسین روزهای خرداد 96

---

با توجه به بررسی های نقشه های هواشناسی و همدیدی آینده نگری طی روزهای واپسین خرداد و آغاز فصل تابستان 96، روند تقویت پر ارتفاع جنب حاره را بر روی سطح کشور و حاکمیت توده هوای کمفشار فصلی در تراز پائینی جو موجب افزایش قابل توجه دمای هوا نسبت به مقادیر نرمال های بلند مدت بر روی اکثر مناطق کشور بویژه بر روی  بخش های مرکزی و جنوب شرق خواهد شد.

همانطور که در نقشه مدل CFSv2.0 مشاهده می شود طی 7 روز آینده حاکمیت توده هوای پرفشار جنب حاره بر روی بیشتر مناطق کشور خواهیم داشت که مرکز بسته 591 ژئوپتانسیل دکامتر آن بر روی جنوب _ جنوب شرق کشور بسته خواهد شد و خطوط کانتری 585 ژئوپتانسیل دکامتر بعنوان مرز بیرونی این توده هوا بطور میانگین تا دامنه های البرز کشیده می شود. میزان ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال بر روی بیشتر مناطق کشور بین 2 تا 4 دکامتر فراتر از نرمال بوده که بر روی جنوب شرق کشور این میزان تا بیش از 5 دکامتر نیز بالغ می گردد. 

نوار ساحلی خزر و بخش هایی از شمال آذربایجان هوا از بطور کلی متوسط دمای هوا بعضا نرمال و متمایل به کمتر از نرمالی برخوردار خواهند بود.

 آخرین خروجی مدل های بارشی نشان می دهند، بر روی اکثر مناطق جوی آرام و پایدار حاکم خواهد بود و تمرکز بارش های تجمعی در طی این مدت بر روی نوار شمالی کشور بر روی نواحی شمالی آذربایجان های غربی، شرقی، نوار ساحلی خزر، دامنه های شمالی و مرکزی البرز و بخش هایی از شمال شرق کشور خواهد بود. مقادیر نابهنجاری بارش شرایط طبیعی بارندگی را با توجه به موقعیت سال نشان می دهد که بر روی نواحی از شمال آذربایجان ها و کرانه های غربی دریا خزر تمایلی به سمت فرانرمال بارشی دیده می شود. 

 افرایش دمای هوا بطور میانگین در بیشتر مناطق کشور بین 0.5+ تا 1.5+ درجه سلسیوس خواهد بود.  تمرکز اصلی موج گرما در طی این مدت بر روی نواحی مرکزی و شرقی کشور خواهد بود، بطوری که بر روی نواحی از شرق استان اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان این افزایش دما هوا می تواند به 2+ و بالاتر نیز بالغ گردد. 

پرارتفاع عربستان (Saudi Arabia High Pressure) یکی از مراکز مهم فشار

---

اقلیم هر منطقه تحت تأثیر الگوهای گردشی گوناگونی است. هر سیستم سینوپتیک، مانند سیکلون (Cyclone)، آنتی سیکلون (Anti-cyclone)، یا جبهه های هوا (Front Air)، ابعاد گسترده ای دارد که هوا در اطراف آن و در جهات خاص جریان دارد. همچنین، این سیستم ها اولاً در همه جای سطح زمین جریان ندارند؛ ثانیاً در یک زمان معیّنی مستقیماً منطقه ای را تحت پوش قرار می دهند؛ در نتیجه، سرزمین های مجاور تحت تأثیر جریان های ناشی از این سیستم ها قرار دارند. بنابراین، یکی از موضوعات مورد مطالعه اقلیم شناسان بررسی فراوانی زمانی مکانی این الگوهای جریان است. 

ایران در محدوده بین 25 تا 40 درجه عرض شمالی و 44  تا 66 درجه طول شرقی واقع شده است. حدود یک سوم آن، که شامل بخش جنوبی است، در منطقه حاره و دو سوم دیگر در برون حاره قرار دارد. این موقعیت جغرافیایی همراه موقعیت طبیعی منحصربه فردی که دارد، مانند تنوع ناهمواری ها، پراکندگی و جهت گیری و ارتفاع آن ها، قرارگیری بین دو توده آب در بخش شمالی و جنوبی و همچنین توده های هوایی مختلفی که در زمان ها و مکان های مختلف وارد ایران می شوند، به تنوع و تغییرات چشم گیر آب وهوایی آن منجر شده است. این تنوع اقلیمی باعث تفاوت پارامترهای اقلیمی در مکان های مختلف می شود، از جمله این پارامترها عنصر بارش است که دست خوش تنوع و تغییر زمانی و مکانی درخور توجهی است و موجب توزیع نایکنواخت منابع آب ایران شده است؛ یکی از دلایل مهم آن ناهمگونی در انتقال و تزریق رطوبت به سامانه های باران زای ایران است. انتقال بخار آب در جو وابستگی مستقیم به شرایط گردش جو دارد و با تغییرات گردش جو در طی سال میزان و مسیر انتقال رطوبت نیز تغییر می کند.

مراکز پُرفشار یکی از مؤلفه های گردش جوی مؤثر در انتقال رطوبت است؛ نکته بسیار مهم محل قرارگیری آن ها بر سطح آب است. افزایش یا کاهش رطوبت در یک ناحیه به انتقال رطوبت به داخل یا خارج از آن ناحیه به وسیله جریان های اتمسفری و گردش هوا به اشکال گاز یا مایع وابسته است. به همین سبب، الگوهای چگونگی شار رطوبت به طور فزاینده ای با گردش جو به خصوص الگوهای پُرفشار همخوانی دارد.

تحلیل جامع بر خشکسالی های ایران در نیم قرن اخیر (2010-1961)

---

خشکسالی یکی از پدیده های مخرب اقلیمی ست که هر از چندگاهی در برخی از مناطق جهان و در همه نوع آب و هوا می تواند بروز یابد که مسبب وارد آمدن خسارت های سنگینی در بعد کشاورزی، منابع آبی، زیست محیطی و انسانی وارد سازد. از اینرو هر گونه پژوهش در مورد رفتار الگوهای زمانی و مکانی این پدیده مخرب می تواند بشر را در جهت اخذ برنامه ریزی های صحیح و به موقع و آمادگی لازم برای مقالبه با آن فراهم آورد.

در پژوهشی که به تازگی در این زمینه صورت گرفته و مشروح آن در نشریه پژوهش های اقلیمی شناسی آمده؛ تحلیل جامعی بر خشکسالی های ایران در نیم قرن اخیر صورت گرفته ست. در این تحقیق داده های بارش ماهانه در یک دوره 50 ساله از 2010 - 1961 ایستگاه های سینوپتیک ایران به منظور شناسایی چگونگی خشکسالی های بلند مدت در مقیاس زمانی 24 ماهه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه از روش استاندارد بارش، تحلیل مولفه اصلی و خوشه بندی برای تعیین خشکسالی ها و نواحی همگن خشکسالی در ایران استفاده شد. نتایج این واکاوی نشان داد که خشکسالی ایران از یک رفتار منظم فضایی و منطقی در دراز مدت تبعیت می نماید. چنانکه این روند شمال غربی - جنوب شرقی بوده و در برگیرنده 7 ناحیه همگن خشکسالی بلند مدت است.

شکل 1. نواحی همگن فضایی خشکسالی بلند مدت به همراه مسیر  عبور سیکلون ها به منطقه خاورمیانه و ایران

ناحیه 1 (شمال و شمال غربی): تبریز - خوی - گرگان

ناحیه 2 (خزر غربی): رامسر - رشت - بندر انزلی

ناحیه 3 (غرب): قزوین، سقز - کرمانشاه - همدان - سنندج - ارومیه - تهران - زنجان - بابلسر

ناحیه 4 (شرق زاگرس): خرم آباد - اراک - اصفهان

ناحیه 5 (شمال شرقی): مهشد - سبزاور - شاهرود - تربت حیدریه - بیرجند - بندر عباس

ناحیه 6 (جنوب غربی): آبادان - بوشهر - اهواز - شیراز

ناحیه 7 (جنوب شرقی): کرمان - بم - زاهدان

پیش بینی وضعیت بارش های تابستانی سواحل دریا خزر و نوار شمالی کشور (تابستان 1396 / 2017)

---

الف- الگو های شاخص های اقلیمی جهانی

بسیار ی از مدل های آب و هوایی وقوع نابهنجاری های مثبت SST در حاره اقیانوس آرام را پیش بینی نموده اند. بر اساس پیش بینی مرکز CRC/IR، طی  سه ماهه ژوئن تا اوت 2017، سطح احتمال بر ای شرایط لانینا، لانادا (خنثی) و النینو (با توجه به آستانه های 0.5+- درجه سلسیوس) بترتیب برابرست با: 2%، 32% و 66%. بسیاری از مراکز پیش بینی اقلیمی، ناهنجاری های SST قابل توجهی در اقیانوس آرام شمالی پیش بینی نمودند که این شرایط می تواند به تغییراتی در موقعیت ژئوپتانسیلی و شدت فرابار اقیانوس آرام و فروبار آلئوت (آلئوسین) منجر گردد.  مد اصلی تغییر پذیری (نوسان) SST در اطلس شمالی توسط ناهنجاری های منفی در بخش مرکزی منطقه و ناهنجاری های مثبت در گلف استریم (Gulf Stream) و NEZ توصیف می گردد. تشدید مولفه جریانات مداری و فرارفت گرما توسط جریان آبی شمال اطلس شود که می تواند منجر به پیدایش ناهنجاری های قابل توجهی در دما و بارش اروپا گردد. HMC پیش بینی می کند که فاز مثبت NAO به همراه مقادیر منفی نوسان WP طی تابستان 2017 غلبه خواهد یافت. این وضعیت می تواندمنجر به تشدید الگوی جریان مداری در شمال اقیانوس اطلس و اروپا و پیدایش فرم هایی از الگوی جریان نصف النهاری در خاور دور گردد. 

ب . پیش بینی  جهانی ( ژوئن - اوت 2017)

• احتمال بالای دماهای فرانرمال در حاره اقیانوس آرام با استثنایی در بخش شرقی آن، جنب حاره اقیانوس آرام، حاره و جنب حاره اقیانوس اطلس، دریا برینگ (Bering Sea)، قاره دریایی (Maritime Continent)، دریای تاسمان (Tasman Sea)، شرق اقیانوس آرام جنوبی تا نیوزیلند، دریا عرب، خلیج بنگال، اقیانوس هند غربی و جنوبی از جمله ماداگاسکار، خلیج مکزیک، و دریای کارائیب پیش بینی می شود. 
• احتمال بالای دماهای فرانرمال برای مغولستان، شرق اقیانوس هند، غرب و مرکز چین، خاور میانه، شمال آفریقا، دریای مدیترانه، گرینلند، و شمال امریکا جنوبی پیش بینی می شود. 
• فرارفت گرمایی برای قطب شمال، غرب کانادا و ایالات متحده آمریکا، آلاسکا، غالب مناطق روسیه و استرالیا انتظار می رود.
•  احتمال بالای بارش فرانرمال برای غرب اقیانوس آرام، جنوب شرق آفریقای جنوبی و قسمت هایی از دریاهای استرال (Austral Seas) پیش بینی می گردد. 
• احتمال بالای بارش های زیر نرمال برای مرکز اقیانوس هند و  استرالیا پیش بینی شده است. 
• احتمال فزآینده ای برای بارش نزدیک به نرمال در حاره اقیانوس آرام مرکزی و شرقی، خاورمیانه و شمال آفریقا پیش بینی می گردد.

 ج- پیش بینی وضعیت بارش های تابستانی سواحل دریا خزر و نوار شمالی کشور (تابستان 1396 / 2017)

با توجه به وضعیت الگوهای پیوند از دور اشاره شده (NAO مثبت، WP منفی، الگوهای MJO در طول مدارات 20 و 140 درجه شرقی، SST منفی دریا خزر و ...) بر روی بیشتر نواحی حوضه شرق میانه اطلس شمالی، دریا مدیترانه تا حوزه کاسپین الگوهای منفی MSLP برای میانگین دوره ژوئن تا اوت 2017 پیش بینی می شود که شرایط در تراز لایه 500 هکتوپاسکال در همین مدت نابهنجاری های مثبتی را نشان می دهد. الگوهای مرتبط با ناهنجاری تابع جریان تراز 200 تا 850 هکتوپاسکالی بیانگر غلبه جریانات شرق سو (غربی) نابهنجاری مثبت بر روی سطح فلات ایران و جریانات  غربسو (شرقی) نابهنجاری منفی بر روی حوزه دریا خزر نشان دهنده شدت هسته تابستانه روباد جنب حاره بر روی فلات ایران می باشد.

 این الگوی نامتقارن نابهنجاری منفی در لایه سطح تراز دریا و مثبت در لایه های میانی جو سبب می گردد، طی ماه های خرداد تا میانه شهریور 96 میزان بارش ها در جنوب غرب دریا خزر (استان گیلان) بین 80 تا 90 درصد نرمال باشد که نشان دهنده کاهش نسبی بارندگی ها طی مدت یاد شده می باشد، این در حالی ست که در سایر نواحی دریا خزر (مرکزی و شرقی) بارندگی ها مطابق نرمال های بلند مدت دوره مشابه خواهد بود. اکثر مدل های آماری و دینامیکی شدت نابهنجاری بارش را برای ماه اوت (نیمه دوم مرداد لغایت نیمه اول شهریور 96)بر روی سواحل خزر بویژه بر روی کرانه های جنوب غربی دریا نشان می دهند. بارش ها در شمال غرب کشور طی مدت زمان مذکور عمدتا در شرایط  نزدیک به هنجاری قرار داشته، طی ماه ژوئن 2017  امکان بروز فرانرمال های بارشی وجود خواهد داشت. طی ماه ژوئیه 2017 از درجات فرانرمالی بارش شمال غرب کشور کاسته شده و در ماه اوت وضعیت بارش های شمال غرب کشور نزدیک به نرمال تا کمی کمتر از نرمال بویژه در بخش هایی از استان اردبیل پیش بینی می شود.در شمال شرق کشور طی مدت زمان ژوئیه تا اوت 2017 بارش ها در محدوده هنجار تا کمی بیشتر از نرمال پیش بینی می شود. طی تابستان جاری وقوع بارش های رگباری تابستانه در بخش هایی از شمال شرق کشور بشکل قوی تر از وضعیت اقلیمی بلند مدت این منطقه دور از انتظار نخواهد بود.

از نظر دمایی به نظر می رسد در نوار ساحلی خزر متوسط دمای هوا طی سه ماهه نیمه دوم خرداد تا نیمه اول شهریور 96 در حدود نرمال های اقلیمی خواهد بود. بر روی شمال غرب و شمال شرق کشور بین 0.5 + تا 1.5 + درجه سلسیوس پیش بینی می شود. اکثر مدل های آب و هوایی برای بیشتر مناطق کشور احتمال بالا فرانرمال دمایی در نظر گرفته اما بروز دوره هایی با کاهش نسبی دمای هوا بخصوص در نوار ساحلی را دور از انتظار نباید دانست.