تحلیل الگوی آب و هوای اوراسیا طی ماه ژوئیه 2019

---

موج گرمای شدید اخیر بر روی اروپا و هوای سرد روسیه غربی به دلیل یک نوع خاصی از الگوی دمای آب بر روی اقیانوس بنام الگوی حوضه آبهای سرد بر روی گرمایش اقیانوس اطلس (NAWC) بوده است.

ماه جولای به طرز غیر معمولی در غرب روسیه خنک بود، در حالی که نواحی مرکزی کاملا گرمتر از شرایط عادی بلند مدت را تجربه کردند. شرایط آب و هوایی کمبارش نسبت به حد نرمال سرتاسر اوکراین تا جنوب غرب روسیه گسترش یافت این در حالی بود که آب و هوای مرطوب نواحی داخلی غرب روسیه و اروپای شرقی را تحت تاثیر قرارداد. استقرار توده هوای کم ارتفاع بر روی میانه اقیانوس اطلس شمالی به الگوی پشته پر ارتفاع بر روی سرتاسر اروپای غربی - مرکزی منجر شد که پیامد آن فرارفت هوای گرم از آفریقا به سمت نواحی داخلی اروپا گردیده ست. پشته پرارتفاع جو بر روی قطب شمال و گسترش آن بر روی آب های دریا نروژ- بارنتز و گرینلند سبب ایجاد شرایط آب و هوای گرم و خشکتر از نرمال بلند در نواحی شمالی اسکاندیناوی گردید. 

ناهنجاری دما و ناهنجاری های میزان بارندگی ژوئیه 2019 در سراسر اوراسیا؛ در این بین ایران با آنومالی مثبت دما هوا در غالب مناطق و  بی هنجاری های نرمال تا کمی کمتر از نرمال بر روی نوار ساحلی سیستان و بلوچستان مواجه بوده است. بطور نرمال طی فصل تابستان خشکی بر روی پهنه فلات ایران جاری است، مقادیر بارندگی ها بر روی شمال غرب، کرانه های دریا مازندران و پهنه جنوب شرقی کشور در محدوده هنجار با گرایش به بیش از نرمال قرار دارد. 

شرایط ذکر شده تا حد زیادی تحت تاثیرات وجود یک منطقه آبسرد بر روی گرمایش اطلس شمالی (NAWH) بوجود آمده است. این پدیده در حدود 6 الی 7 سال پیش به صورت یک منطقه آبسرد جنوب گرینلند در مواجه با گرمایش منطقه اطلس شمالی نمایان شد. طی فصل گرم، یک گرایش شدید برای تشکیل یک تراف تراز فوقانی جو بر فراز محدوده آبهای سرد وجود دارد در حالی که بالاسویی الگوی پشته بر روی اروپا استقرار دارد که باعث بروز امواج گرمایی در تابستان جاری تاکنون شده است، در واکنش به این شرایط از میانه فصل تابستان جاری پایین سویی یک تراف قدرتمند در روسیه غربی وجود داشته است. 

علت بارش‌های شدید ماه‌های اخیر چیست؟

---

علل بارش های شدید در ماه ها اخیر بر طبق دیدگاه  رئیس اندیشکده اقلیم و آمایش سرزمین:

رییس اندیشکده اقلیم و آمایش سرزمین ضمن اشاره به اینکه بارش‌های گسترده و شدید سال آبی اخیر متاثر از بر هم کنش چند پدیده جوی است، گفت: فعال‌تر شدن سامانه سودانی نسبت به سایر سامانه‌ها و انتقال رطوبت فراوان به این سامانه یکی از مهمترین عوامل بارش‌های شدید ماه‌های اخیر است.

1. فعال‌تر شدن سامانه سودانی نسبت به سایر سامانه‌ها و انتقال رطوبت فراوان به این سامانه
2. قرار گرفتن در انتهای سیکل خورشید و برقراری دوره آرامش فعالیت 
3.  فاز مثبت پدیده نوسان جنوبی _ النینو و در نتیجه افزایش تبخیر درون جو
4.  افزایش دمای سطح آب در اقیانوس‌ها و دریاهای گرم اطراف شبه جزیره عربستان و در نتیجه افزایش میزان رطوبت انتقالی به سامانه‌های انتقالی بر منطقه
5. جابجایی مناسب واچرخند عربستان (پرفشارجنب حاره) جابجایی شرق‌سو و انتقال رطوبت دریای گرم عمان و اقیانوس هند به سامانه سودانی و توام با آن فراهم شدن  زمینه ورود این سامانه به کشور
6. موقعیت مناسب سامانه های پرفشار/ پرارتفاع عرض مناطق معتدله سبب تقویت قابل توجه ناوه ها گردیده و با ایجاد پدیده مانع - بلاکینگ - سبب افزایش عمر سامانه ورودی و ماندگاری بالاتر سامانه بر روی کشور گردید.    

تحلیل دوره 12 دی لغایت 12 بهمن 1397 (ژانویه 2019)

---

نقشه های میانگین آنومالی ارتفاع تراز لایه میانی جو طی یکماه اخیر ( 12 دی لغایت 12 بهمن 97) نشان می دهد که منطقه فعال ناشی از ورتکس قطبی بر روی قلب اروپا استقرار داشته و جت روباد قطبی بر روی عرض های جنوبی این قاره جابجا شده که رهاورد آن رخنه هوای سرد شمالی به درون اروپا بوده است. اما این تراف بلند بر روی اروپا باعث حاکمیت جریانات گرم و مرطوب جنوبی بروی منطقه خاورمیانه و ایران شد که از پیامد آن گسترش الگوهای بارندگی بر روی نیمه غربی - شمالی کشور طی دوره یاد شده (چله بزرگه) شد. الگوی پادساعتگردی ناشی از چرخندی ناوه اروپا با القای الگوی ساعتگرد واچرخندی بر روی منطقه به مرکزیت خلیج فارس شد در نتیجه محور روباد جنب حاره به سمت عرض های بالاتر جابجا شده و به موازت آن کانال رطوبتی منطقه همگرایی دریا سرخ بر روی زاگرس - نیمه شمالی متمایل گردید، در نتیجه این امر منطقه نیمه جنوبی کشور با الگوی آب و هوای خشک و گرمتر از نرمال مواجه شدند و بر روی بیشتر مناطق کشور با حاکمیت زبانه های توده هوای کمفشار غربی و افزایش میانگین ارتفاع ستون جو سطح دمای هوا در طی این مدت بیهنجار گرمتر از نرمال بوده ست.

همانطور که در نقشه مشاهده می گردد، زبانه های توده هوای کمفشار به سبب الگوهای دینامیک جو بر روی اروپا گسترش یافته و بخش هایی از غرب و شمال منطقه تحت سیطره آن واقع شده است، از طرفی با ایجاد جریانات جنوبی در لایه های جو و حاکم شدن پرارتفاع نسبی بر روی فلات ایران متوسط دماهای هوا در غالب مناطق کشور بالاتر از سطح هنجار شد و یکی از گرمترین دوره چله بزرگ (دوره طلایی سرما) را تجربه کردیم.

هواشناسی تحلیلی: تحلیل سینوپتیک و آماری آب و هوای کشور طی مرداد ماه 96

---

اعم نکات مهم در  تحلیل مرداد ماه 96 به شرح ذیل می باشد:

الگوهای تراز 500 و متوسط فشار سطح دریا:

• بر روی نواحی غرب و بخش های جنوبی منطقه (خاورمیانه) میزان ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال بطور متوسط بالاتر از حد هنجار بلند مدت می باشد.بر روی بخش هایی از جنوب غرب روسیه، مرکز پر ارتفاع عامل ایجاد الگوی بلاک (Blocking) و عدم تاثیر گذاری سامانه های عرض های شمالی به روی منطقه می باشد. ارتباط پشته حاصل از کمربند پر ارتفاع جنب حاره با فراز عرض های شمالی، موجب ایجاد شرایط پایداری، هوای خشک و افزایش دما در بخش های غرب، شمال غرب و شمالی کشور می باشد. 
• الگوی سیکلونی (چرخندی) ضعیفی بر روی نیمه شرقی کشور و شرق منطقه، ضمن کاهش ضخامت لایه جو و سوی دیگر تضعیف نسبی زبانه های توده هوای کمفشار فصلی در سطح فلات، عامل ایجاد کاهش دما هوا در پهنه مرکزی و بخش هایی از شرق و شمال شرق کشور طی مرداد 96 بوده ست. 
• همگرایی جریانات بر روی فلات ایران بخصوص ارتفاعات در دامنه های جنوبی زاگرس، سبب رخداد بارش های همرفتی بر روی بخش هایی از استان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، فارس، بوشهر و کهکیلویه و بویر احمد گردید و حتی منجر به وقوع آبگرفتگی ها و سیلابی شدن برخی از مسیل ها گردید.

الگوی بارش و دما:

• هفته اول مرداد 96؛ بارندگی هایی در قسمت هایی از شمالشرق، شمال غرب و جنوب کشور رخ داده است. بیشینه مجموع بارش این هفته در ایستگاه مینودشت در استان گلستان به میزان 107.5 میلی متر به ثبت رسید. هفته دوم مرداد 96؛  بارندگی درقسمت هایی از خراسان شمالی، مازندران، البرز، تهران، کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان رخ داده است. بیشینه مجموع بارش این هفته در ایستگاه غلامان در استان خراسان شمالی به میزان 24.5 میلی متر به ثبت رسید. هفته سوم مرداد 96؛ بارندگی درنوارشمالی، شمال غرب، شمال شرق، دامنه های جنوبی زاگرس تا جنوب شرق کشور بوده است. بیشینه مجموع بارش این هفته در ایستگاه کلاله در استان گلستان به میزان 53 میلی متر به ثبت رسید. هفته چهارم مرداد 96؛ بارندگی درقسمت هایی از حاشیه دریای خزر، شمال غرب، زاگرس میانی و جنوبی بوده است. بیشینه مجموع بارش این هفته در ایستگاه امامزاده جعفر در استان کهگیلویه و بویراحمد به میزان 19.5 میلی متر به ثبت رسید.
• بیشینه بارش در طی مرداد 96 از آن ایستگاه کلاله (فرودگاه) در استان گلستان با 148 میلی متر گزارش شده است. 
•  در کل بارش ها طی مرداد 96 نسبت به مقادیر بلند مدت دوره مشابه با کاهش رو به رو گردیده و در حدود 38.1- درصد افت بارش ها در طی این مدت رخداده ست. از 31 استان کشور 7 استان دارای بارش های نرمال و بالاتر از حد نرمال بلند مدت بوده ست؛ استان های خوزستان، فارس، گلستان، خراسان شمالی، کهکیلویه و بویراحمد و بوشهر از جمله این استان ها می باشد. بالاترین افزایش بارش نسبت به دور مشابه بلند مدت از آن استان بوشهر با 94.06+ درصد بالاتر از حد نرمال به ثبت رسید. 

• در طی 31 استان کشور، قم با 100- درصد کمتر از نرمال بلند مدت خود دارای بالاترین میزان کاهش بارش ها نسبت به مقادیر بلند مدت خود قرار گرفت.

• هفته اول مرداد 96؛  در مقیاس کل کشور، طی هفته مذکور دمای هوا به میزان 1.2+ درجه سلسیوس نسبت به میانگین بلندمدت در همین بازه زمانی افزایش داشته است. درمجموع، تمامی استان های کشور گرم تر از شرایط دمایی بلندمدت خود دراین بازه زمانی بوده اند. هفته دوم مرداد 96؛  در مقیاس کل کشور، طی هفته مذکور دمای هوا به میزان 0.4+ درجه سلسیوس نسبت به میانگین بلندمدت در همین بازه زمانی افزایش داشته است. هفته سوم مرداد 96؛ در مقیاس کل کشور، طی هفته مذکور دمای هوا به میزان 0.1+ درجه سلسیوس نسبت به میانگین بلندمدت در همین بازه زمانی افزایش داشته است. درمجموع، 23 استان کشور گرم تر و 8 استان نیز خنک تر از شرایط دمایی بلندمدت خود دراین بازه زمانی بوده اند. هفته چهارم مرداد 96؛ در مقیاس کل کشور، طی هفته مذکور دمای هوا به میزان 0.2+ درجه سلسیوس نسبت به میانگین بلندمدت در همین بازه زمانی افزایش داشته است. درمجموع، 22 استان کشور گرم تر و 9 استان نیز خنک تر از شرایط دمایی بلندمدت خود دراین بازه زمانی بوده اند. 

• بالاترین دمای مطلق ثبت شده از آن ایستگاه مهران واقع در استان ایلام با 52.5 درجه در بعد از ظهر روز 15 مرداد 96 و کمترین دمای مطلق ثبت شده در سطح کشور از آن ایستگاه اردبیل (فرودگاه) با 4.4 در صبگاه روز 17 مرداد 96 به ثبت رسیده ست.

الگوی بی هنجاری ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال از پلات های مرکز ملی پیش بینی های محیطی (NCEP) نشان می دهد طی ماه مرداد 96 ، بر روی نواحی غرب  و بخش های جنوبی منطقه (خاورمیانه) میزان ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال بطور متوسط بالاتر از حد هنجار بلند مدت می باشد، بر روی بخش هایی از جنوب غرب روسیه مرکز پر ارتفاع (واچرخند) مستقر می باشد که عامل ایجاد الگوی بلاک (Blocking) و عدم تاثیر گذاری سامانه های شمالی به روی منطقه می باشد. همچنین الگوها به خوبی عامل ارتباط پشته حاصل از کمربند پر ارتفاع جنب حاره با فراز عرض های شمالی را به خوبی نشان می دهد، دستاورد این شرایط برقرار شرایط پایداری، هوای خشک و افزایش دما در بخش های غرب، شمال غرب و شمال کشور می باشد. 

جریانات برگشتی از مرکز پر ارتفاع مستقر در عرض های شمالی در غالب جریانات شمالی _ شمال شرقی بر روی شرق منطقه عامل بوجود آورنده الگوی سیکلونی ضعیف بر روی نیمه شرقی کشور و شرق منطقه می باشد، کاهش ضخامت لایه جو و از یک سو تضعیف نسبی زبانه های توده هوای کمفشار فصلی در سطح فلات، عامل کاهش دما هوا در پهنه مرکزی و بخش هایی از شرق و شمال شرق کشور طی مرداد 96 بوده ست. 

طی نیمه اول مرداد 1396؛ مینودشت با 107.5 میلی متر بیشترین بارش، اردبیل با 5.8 و مهران با 51.5 درجه خنک ترین و گرمترین بودند

---

بررسی الگوی بی هنجاری ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال (Z500) و متوسط فشار سطح دریا (MSLP) طی نیمه اول مرداد 96 نشان می دهد، بر روی جنوب غرب روسیه مرکز پر ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال واجد الگوی گردش بی هنجاری ساعتگرد استقرار داشته ست که با مرکز پر ارتفاع جنب حاره واقع در خاورمیانه که بر روی شمال غرب عربستان و شمال دریا سرخ بسته گردیده، همپیوندی برقرار کرده ست. در نتیجه بر روی سرتاسر غرب خاورمیانه، دریا سیاه، قفقاز، ترکیه، کاسپین، غرب و شمال غرب ایران تا بخش وسیعی از جنوب غرب روسیه و جنوب شرق اروپا با بی هنجاری مثبت ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال و حاکمیت پشته پر ارتفاع همراه بوده ست. بر روی نیمه شرقی - مرکزی ایران الگوی گردش بی هنجاری چرخندی (پادساعتگرد) مبین حاکمیت ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال حدود نرمال طی نیمه دوم مرداد ماه 96 بوده ست.

طبق آنچیزی که از الگوی بی هنجاری متوسط فشار سطح دریا طی نیمه اول مرداد ماه 96 دیده می شود، طی این مدت بر روی فلات ایران میزان متوسط فشار سطح دریا گرایش به بالاتر از حدود نرمال های بلند مدت را داشته ست که تضعیف زبانه های توده هوای کمفشار فصلی را نشان می دهد. 

این الگوی بی هنجاری در لایه تراز میانی و فشار تراز سطح دریا نشان می دهد که مسیر عبور توده هوای عرض معتدله در طی نیمه اول مرداد 96 بر روی عرض های جغرافیایی بالا (شمال اطلس به سمت شمال غرب و شمال اروپا) بوده و بر روی منطقه حاکمیت پر ارتفاع جنب حاره و همپیوندی آن با پر ارتفاع حاکم بر روی جنوب غرب روسیه مانع از تاثیر گذاری توده هوای ناپایدار عبوری بر روی بخش های شمالی و حوزه کاسپین (سواحل شمال) گردیده ست. در نتیجه مقادیر نرخ بارش طی نیمه اول مرداد ماه 96 بر روی نوار ساحلی خزر و بخش هایی از شمال غرب کشور گرایش به کمتر از نرمال های بلند مدت را نشان داده و در سایر مناطق کشور این بی هنجاری مطابق با نرمال های بلند مدت بوده ست.