پیدایش ورتکس قطبی نیمکره شمالی با فرا رسیدن فصل پاییز

---

پاییز هواشناسی فرا رسیده است، به این معنا که ورتکس قطبی قوی فصلی در حال بازگشت است. در مطلبی که در ادامه آورده شده است می توانید مطالعه کنید که ورتکس قطبی چیست و چرا هر ساله شکل می گیرد.

طی پاییز، نیمکره شمالی نور و گرما کمتری از خورشید دریافت می کند و منطقه قطبی شروع به سردشدن می کند. با توجه به فرآیندی که شرح داده خواهد شد، با آغاز سرمایش جو، فشار شروع به افت می کند. در ارتفاعات بالاتر، شکل گیری در استراتوسفر شبیه به یک سیکلون بزرگ است. یکسان نیست، اما توصیف آن به عنوان یک سیکلون بزرگ یا هاریکن هنگامی که در حداکثر شدت باشد آسان تر است.

 پیش بینی GFS در پایان ماه سپتامبر در زیر نشان داده شده است. در اینجا، ورتکس قطبی همچنانکه دما و فشار کاهش می یابد، شکل کلاسیک می گیرد. پیش بینی برای سطح فشاری 10 هکتوپاسکال است که تقریباً 30 کیلومتر ارتفاع دارد. برای اینکه ورتکس قطبی استراتوسفر تأثیر بسزایی داشته باشد، باید "منجسم" باشد، یا با تروپوسفر ترکیب شود جایی که کل آب و هوا وجود دارد. این معمولاً به طور نرمال اتفاق می افتد، زیرا ورتکس قطبی با نزدیک شدن به زمستان سرد می شود. با این وجود استثنائاتی ممکن است رخ دهد. پیش بینی مدل استراتوسفری بسیار مطمئن تر از پیش بینی های بلند مدت تراز سطحی است. استراتوسفر بلند (15-50 کیلومتر) است. فشار در اینجا 10 تا 1000 برابر کمتر از سطح زمین است، تقریباً هیچ رطوبتی ندارد و فقط یک منطقه بزرگ سیکلون قابل پیش بینی است. از آنجا که پویایی بیشتر در اثر رویدادهای گشتاوری ناشی از اثر کوهستانها، شکست امواج راسبی و انتشار موج عمودی رخ می دهد،کمپلکس ایجاد شده در نهایت می تواند منجر به یک رویداد گرمایش ناگهانی استراتوسفری (SSW) شود.

تند بادها لحظه ای (30 تا 70 kh/hr)، کاهش دما (8 تا 10 مناطقی تا 15 درجه) و دریایی مواج (1 تا 4 متر) رهاورد سامانه ناپایدار شمالی

---

با تاثیر گذاری سامانه ناپایدر شمالی و نفوذ تدریجی زبانه های توده هوای پرفشار سطحی بر روی کشور، ضمن افت ملموس دما هوا بخصوص در بخش های شمالی کشور، وزش باد گاهی به صورت لحظه بر روی مناطقی از شمال غرب (روز شنبه)، نوار ساحلی دریا مازندران (شنبه تا دوشنبه)، شمال شرق و نوار شرقی طی روزهای یکشنبه تا دوشنبه افزایش یافته می تواند منجر به بروز پدیده گرد و خاک و کاهش دید و کیفیت هوا شود. دریا به سبب افزاش تند بادها بر روی فراساحل طی روزهای شنبه شب تا روز دوشنبه مواج و طوفانی بوده که محدوده ارتفاع موج دریا بین 1 تا 4 متر در پهنه ساحلی شمال کشور بالغ می گردد. افت دما هوا بر روی نوار شمالی کشور بین 8 تا 10 درجه و در برخی مناطق تا 15 درجه پیش بینی می شود.

الگوی نقشه ریسک (خطر) پدیده های جوی نشان می دهد که منطقه شمال غرب و استان های واقع در دامنه های زاگرس شمالی طی امروز و ساعات بعد از ظهر باید انتظار ریسک افزایش تندباد های لحظه ای غرب تا جنوبغربی را داشته باشند. این وزش تند بادها در استان های آذربایجان غربی، شرقی، اردبیل، زنجان، کردستان پیش بینی می شود که در پهنه شمال غربی کشور هسته وقوع این پدیده می باشد. دامنه این تندبادها از 30 تا 70 کیلومتر درساعت در لحظه گاه می تواند افزایش یابد. عمده وزش این تند بادها امروز اواسط وقت و ساعات بعد از ظهر در شمال غرب کشور پیش بینی شده و طی روز یکشنبه 31شهریور 98 پتانسیل بیشینه آن کاهش می یابد، گرچه وزش باد پدیده غالب همچنان باقی می ماند. 

تحلیل الگوی آب و هوا، بارش و دما کشور طی مهر ماه 1398

---

خروجی مدل های هواشناسی نشان می دهد که با عقب نشینی به موقع (و احتملا کمی زودهنگام) کمربند پرارتفاع جنب حاره، بارندگی های مهرماه در کل نرمال و فراتر از نرمال بلند مدت خواهد بوده، سیمای عمومی بیهنجاری میانگین دما هوا، مهر ماه گرمی را بطور کل بر روی بیشتر مناطق کشور نشان می دهد. این بی هنجاری مثبت دما بر روی نیمه شرقی - جنوب شرق کشور بارزتر از سایر مناطق کشور می باشد.

بررسی نقشه های هواشناسی نشان می دهد که طی یکماه مهر ماه 98 بروی حد فاصل شرق دریا مدیترانه تا آسیا میانه بیهنجاری منفی ارتفاع تراز میانی جو استقرار دارد، این شرایط بیانگر فراوانی نرمال تا بیش از نرمال عبور امواج کم ارتفاع در سطح منطقه است. الگوی میانگین فشار سطحی نیز نشان دهنده بیهنجاری نرمال تا 1 هکتوپاسکال کمتر از نرمال فشار بر روی دریا مدیترانه، دریا سرخ، عربستان، حاره غرب اقیانوس هندو بی هنجاری مثبت فشار بر روی دریا عمان، دریا عرب، پاکستان، شبه قاره هند، حاره شرق اقیانوس هند می باشد که الگوی فشاری مناسبی را در جهت هدایت مناسب توده های آب و هوایی در سطح منطقه نشان می دهد.

با انحراف از تقارن و جابجا شدن ورتکس قطبی نسبت به الگوی نرمال بلند مدت، هسته ای از آن بر روی شمال منطقه سیبری روسیه واقع می گردد و از طرف دیگر حاکم شدن توده هوای پرارتفاع / پرفشار جو بر روی شمال اطلس - اسکاندیناوی با ریزش جریانات شمالی موجب تشکیل توده هوای سرد کم ارتفاع بر روی آسیا می گردد که فرود آن تا دریا سیاه کشیده می شود. 

انحنا و کشیدگی جنوبسوی خطوط هم ارتفاع تراز میانی بر روی منتهی الیه شرقی دریا مدیترانه نشان دهنده الگوی نسبی سیکلونی بر روی شرق دریا مدیترانه و همراستا شدن آن با تراف واقع بر روی غرب روسیه می باشد که می توانند به موازات هم حرکت و فعالیت نمایند. آرایش خطوط هم ارتفاع تراز میانی نشان دهنده شیب جنوب غربی جریانات جو بر روی منطقه می باشد که نشانه فعالیت بادهای مرطوب و بارانزا می باشد. از طرف دیگر نفوذ متوالی زبانه های توده هوای پرفشار اروپایی - اسکاندیناوی بر روی حوزه دریا کاسپین و فعالیت زبانه های توده هوای کمفشار دریا مدیترانه - سرخ الگوی فشاری مناسبی را در منطقه و ایران نشان می دهد.

هوای گرم تابستانیِ اوایل هفته آینده شهر های شمالی جای خود را به دَمِ پاییزی اواسط - نیمه دوم هفته خواهد داد

---

به سبب شدت یافتن پرارتفاع جنب حاره بر روی کشور و تقویت جریانات جنوبی هوای گرم تا اوایل هفته آینده در کشور ماندگار خواهد بود، روزهای جمعه تا یکشنبه در نیمه شمالی کشور هوا گرم و تابستانی حکمفرما خواهد بود. اما از بعد از ظهر روز شنبه 30 شهریور ماه با نفوذ زبانه های توده هوای پرفشار و شمالی شدن سوی جریانات از سمت کرانه های غربی دریا مازندران کاهش جزئی دما آغاز و سپس از اواسط و طی نیمه دوم هفته پیشرو کاهش ملموس دما هوا بطور میانگین 7 تا 10 درجه و در برخی از مناطق تا 15 درجه نسبت به روزهای نخست هفته در بخش های شمالی کشو هوا خنکتر می گردد.

با توجه به استقرار یک توده هوای  بندال پشته پر ارتفاع بر فراز اقیانوس اطلس شمالی، یک جبهه توده هوای کم ارتفاع سرد از سوی شمال (اسکاندیناوی) بر روی اروپای مرکزی و شرقی گسترش یافته است. این پشته با ایجاد جریان شمالی در سمت شرقی خود جبهه هوای سردی را بر روی اروپای مرکزی به وجود می آورد. در نتیجه  عامل اصلی توسعه این کم ارتفاع قوی  بر روی اروپای مرکزی خواهد بود که از اسکاندیناوی به سمت پایین گسترش یافته و سپس به سمت شرق اروپا و روسیه در حرکت است. هفته آینده پشته ای که بر روی اطلس شمالی مستقر می باشد، به سمت اروپا حرکت نموده و هوای سرد شمالی  - شمال غربی  در اروپای مرکزی جای خود را به هوای گرم - جنوبغربی می دهد.  

تابستان نرفته باز خواهد گشت ؟! تاثیر گذاری اولین سامانه کم ارتفاع بر روی کشورهای حوزه شرق مدیترانه

---

در حالی که سامانه کم ارتفاع همچنان بر روی دریا کاسپین استقرار داشته و سبب بارندگی هایی طی امروز و فردا بر روی سواحل شمالی کشور خواهد شد، یک سامانه کم ارتفاع بر روی منتهی الیه شرقی دریا مدیترانه در حال شکگیری می باشد.

طی هفته پیشرو روند افزایش دما هوا در سطح کشور آغاز شده و به نظر می رسد بخصوص در نیمه دوم هفته در بیشتر مناطق کشور افزایش ملموس دما هوا در بسیاری از مناطق کشور موجب بازگشت شرایط آب و هوایی تابستانی شود. بطور میانگین در بسیاری از مناطق کشور بین 3 تا 8 درجه سلسیوس تا نیمه دوم هفته آینده به دما هوا افزوده خواهد شد.

 این سامانه که به سبب ریزش جریانات از توده هوای پرارتفاع مستقر بر روی اروپا ایجاد می گردد، اولین سیستم کم ارتفاع دینامیک منطقه پس از فصل تابستان بشمار می رود. طی روزهای هفته پیشرو این سامانه که در سطح زمین با زبانه های توده هوای کمفشار بر روی دریا مدیترانه و شمال سرخ همراهی می گردد، با نزدیک شدن به سواحل شرقی دریا مدیترانه به سبب انتقال رطوبت جو و استقرار واگرایی تراز فوقانی و تاوایی مثبت جلوی سیستم بر روی نوار ساحلی شرقی دریا مدیترانه از بارش هایی برخوردار خواهند شد. کشورهای اردن، فلسطین، لبنان و مرزهای شرقی کشور سوریه اولین بارندگی های سیستماتیک فصل پاییز را تجربه خواهند کرد.

الگوی بارش 5 روزه منتهی به 27 شهریور 98 نشان دهنده تمرکز بارندگی های ناشی از کم ارتفاع دینامیک شرق مدیترانه بر روی نوار ساحلی شرق دریا و گسترش جبهه بارندگی ها بر روی شرق ترکیه می باشد. این بارش ها را می توان بر روی نواحی شرقی دریا مدیترانه جز اولین بارندگی اواخر فصل تابستان تحت مکانیسم سیستمیک -پاییزه دانست.