پیش بینی وضعیت بارش های تابستانی سواحل دریا خزر و نوار شمالی کشور (تابستان 1396 / 2017)

---

الف- الگو های شاخص های اقلیمی جهانی

بسیار ی از مدل های آب و هوایی وقوع نابهنجاری های مثبت SST در حاره اقیانوس آرام را پیش بینی نموده اند. بر اساس پیش بینی مرکز CRC/IR، طی  سه ماهه ژوئن تا اوت 2017، سطح احتمال بر ای شرایط لانینا، لانادا (خنثی) و النینو (با توجه به آستانه های 0.5+- درجه سلسیوس) بترتیب برابرست با: 2%، 32% و 66%. بسیاری از مراکز پیش بینی اقلیمی، ناهنجاری های SST قابل توجهی در اقیانوس آرام شمالی پیش بینی نمودند که این شرایط می تواند به تغییراتی در موقعیت ژئوپتانسیلی و شدت فرابار اقیانوس آرام و فروبار آلئوت (آلئوسین) منجر گردد.  مد اصلی تغییر پذیری (نوسان) SST در اطلس شمالی توسط ناهنجاری های منفی در بخش مرکزی منطقه و ناهنجاری های مثبت در گلف استریم (Gulf Stream) و NEZ توصیف می گردد. تشدید مولفه جریانات مداری و فرارفت گرما توسط جریان آبی شمال اطلس شود که می تواند منجر به پیدایش ناهنجاری های قابل توجهی در دما و بارش اروپا گردد. HMC پیش بینی می کند که فاز مثبت NAO به همراه مقادیر منفی نوسان WP طی تابستان 2017 غلبه خواهد یافت. این وضعیت می تواندمنجر به تشدید الگوی جریان مداری در شمال اقیانوس اطلس و اروپا و پیدایش فرم هایی از الگوی جریان نصف النهاری در خاور دور گردد. 

ب . پیش بینی  جهانی ( ژوئن - اوت 2017)

• احتمال بالای دماهای فرانرمال در حاره اقیانوس آرام با استثنایی در بخش شرقی آن، جنب حاره اقیانوس آرام، حاره و جنب حاره اقیانوس اطلس، دریا برینگ (Bering Sea)، قاره دریایی (Maritime Continent)، دریای تاسمان (Tasman Sea)، شرق اقیانوس آرام جنوبی تا نیوزیلند، دریا عرب، خلیج بنگال، اقیانوس هند غربی و جنوبی از جمله ماداگاسکار، خلیج مکزیک، و دریای کارائیب پیش بینی می شود. 
• احتمال بالای دماهای فرانرمال برای مغولستان، شرق اقیانوس هند، غرب و مرکز چین، خاور میانه، شمال آفریقا، دریای مدیترانه، گرینلند، و شمال امریکا جنوبی پیش بینی می شود. 
• فرارفت گرمایی برای قطب شمال، غرب کانادا و ایالات متحده آمریکا، آلاسکا، غالب مناطق روسیه و استرالیا انتظار می رود.
•  احتمال بالای بارش فرانرمال برای غرب اقیانوس آرام، جنوب شرق آفریقای جنوبی و قسمت هایی از دریاهای استرال (Austral Seas) پیش بینی می گردد. 
• احتمال بالای بارش های زیر نرمال برای مرکز اقیانوس هند و  استرالیا پیش بینی شده است. 
• احتمال فزآینده ای برای بارش نزدیک به نرمال در حاره اقیانوس آرام مرکزی و شرقی، خاورمیانه و شمال آفریقا پیش بینی می گردد.

 ج- پیش بینی وضعیت بارش های تابستانی سواحل دریا خزر و نوار شمالی کشور (تابستان 1396 / 2017)

با توجه به وضعیت الگوهای پیوند از دور اشاره شده (NAO مثبت، WP منفی، الگوهای MJO در طول مدارات 20 و 140 درجه شرقی، SST منفی دریا خزر و ...) بر روی بیشتر نواحی حوضه شرق میانه اطلس شمالی، دریا مدیترانه تا حوزه کاسپین الگوهای منفی MSLP برای میانگین دوره ژوئن تا اوت 2017 پیش بینی می شود که شرایط در تراز لایه 500 هکتوپاسکال در همین مدت نابهنجاری های مثبتی را نشان می دهد. الگوهای مرتبط با ناهنجاری تابع جریان تراز 200 تا 850 هکتوپاسکالی بیانگر غلبه جریانات شرق سو (غربی) نابهنجاری مثبت بر روی سطح فلات ایران و جریانات  غربسو (شرقی) نابهنجاری منفی بر روی حوزه دریا خزر نشان دهنده شدت هسته تابستانه روباد جنب حاره بر روی فلات ایران می باشد.

 این الگوی نامتقارن نابهنجاری منفی در لایه سطح تراز دریا و مثبت در لایه های میانی جو سبب می گردد، طی ماه های خرداد تا میانه شهریور 96 میزان بارش ها در جنوب غرب دریا خزر (استان گیلان) بین 80 تا 90 درصد نرمال باشد که نشان دهنده کاهش نسبی بارندگی ها طی مدت یاد شده می باشد، این در حالی ست که در سایر نواحی دریا خزر (مرکزی و شرقی) بارندگی ها مطابق نرمال های بلند مدت دوره مشابه خواهد بود. اکثر مدل های آماری و دینامیکی شدت نابهنجاری بارش را برای ماه اوت (نیمه دوم مرداد لغایت نیمه اول شهریور 96)بر روی سواحل خزر بویژه بر روی کرانه های جنوب غربی دریا نشان می دهند. بارش ها در شمال غرب کشور طی مدت زمان مذکور عمدتا در شرایط  نزدیک به هنجاری قرار داشته، طی ماه ژوئن 2017  امکان بروز فرانرمال های بارشی وجود خواهد داشت. طی ماه ژوئیه 2017 از درجات فرانرمالی بارش شمال غرب کشور کاسته شده و در ماه اوت وضعیت بارش های شمال غرب کشور نزدیک به نرمال تا کمی کمتر از نرمال بویژه در بخش هایی از استان اردبیل پیش بینی می شود.در شمال شرق کشور طی مدت زمان ژوئیه تا اوت 2017 بارش ها در محدوده هنجار تا کمی بیشتر از نرمال پیش بینی می شود. طی تابستان جاری وقوع بارش های رگباری تابستانه در بخش هایی از شمال شرق کشور بشکل قوی تر از وضعیت اقلیمی بلند مدت این منطقه دور از انتظار نخواهد بود.

از نظر دمایی به نظر می رسد در نوار ساحلی خزر متوسط دمای هوا طی سه ماهه نیمه دوم خرداد تا نیمه اول شهریور 96 در حدود نرمال های اقلیمی خواهد بود. بر روی شمال غرب و شمال شرق کشور بین 0.5 + تا 1.5 + درجه سلسیوس پیش بینی می شود. اکثر مدل های آب و هوایی برای بیشتر مناطق کشور احتمال بالا فرانرمال دمایی در نظر گرفته اما بروز دوره هایی با کاهش نسبی دمای هوا بخصوص در نوار ساحلی را دور از انتظار نباید دانست. 

 

1- برونداد  برآیند پیش بینی مراکز تولید جهانی (GPCs)

برآیند پیش بینی بلند مدت مراکز تولید جهانی (GPC) برای ماه های ژوئن تا اوت 2017 (نیمه دوم خرداد لغایت نیمه اول شهریور 96) بیانگر احتمالی حدودا 40 تا 50 درصدی نابهنجاری های منفی (زیر نرم) در کرانه نیمه غربی خزر (سواحل گیلان و غرب مازندران) می باشد. مراکزی همچون اداره هواشناسی بریتانیا Metoffice (مدل GPC-Exeter) و ECMWF درجاتی از احتمال وقوع بارش های کمتر از نرمال را برای محدوده زمانی یاد شده ترسیم کرده اند. بر روی شمال غرب کشور (آذربایجان های غربی، شرقی، اردبیل، شمال کردستان و زنجان) در اکثر مراکز سیگنال های مشخصی از نوع نابهنجاری بارندگی های تابستانه مشاهده نمی گردد، گرچه در برونداد مرکز تولید واشنگتن در بیشتر مناطق نیمه شمالی، مرکزی و همچنین شمال غرب کشور علایمی از بارندگی ها فرانرمال تابستانه دیده می شود.

اکثر مدل های مراکز تولید جهانی سیگنال هایی از فرانرمال یا محدوده نرمال بارندگی های تابستانه در پهنه داخلی فلات ایران را طی سه ماهه ژوئن تا اوت 2017 نشان می دهند. سیگنال هایی که از نوع نابهنجاری بارشی بر روی حاشیه خلیج فارس مشاهده می کنیم به سمت نرمال و فرانرمال بارشی در نیمه غربی جنوب کشور می باشد (استان هایی مانند بوشهر، منتهی الیه جنوب فارس و غرب هرمزگان).

برونداد  برآیند پیش بینی مراکز تولید جهانی (GPCs) ها :

GPC_Seoul /Washington /Montreal /Melbourne /Exeter /ECMWF /Tokyo /Moscow

نقشه ذیل نشان دهنده احتمال بارش های زیر نرمال در محدوده 40 الی 50 درصدی طی مدت زمان ژوئن تا اوت 2017 می باشد. بر روی پهنه فلات ایران بخش های مرکزی و جنوبی کشور در محدوده 40 تا 50 درصد احتمال بارندگی های نرمال تابستان را نشان می دهند. نکته حائز اهمیت منطقه بین نیمه شمالی دریا سرخ تا خلیج فارس می باشد که در محدوده بارندگی های 60 تا 80 درصدی طی ماه های مذکور را نشان می دهد. در شمال غرب ایران برآیند همه این مدل ها سینگال واضحی را در هر دو کران (کمتر از نرمال یا بیشتر از نرمال) برای بارش های تابستانه 2017 نشان نمی دهند. 

در نیمه شرقی ایران تا منطقه آسیا میانه محدوده بارش های نرمال با احتمال تا 50 درصدی طی تابستان امسال مشاهده می گردد.

2- مرکز آب و هواشناسی روسیه (مسکو) 

 بر اساس مرکز آب و هوایی روسیه، سیمای الگوی نابهنجاری ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال طی ماه ژوئن 2017، بصورت بیهنجاری منفی ارتفاع بر روی حوزه آسیا میانه و دریا خزر و مثبت آن بر روی غالب مناطق اروپا می باشد، طی ماه ژوئن با شدت کمتر بر روی دو نواحی  یاد شده شرایط فوق دیده می شود. طی ماه اوت بر روی نواحی غالب اروپا شرایط افزایش ارتفاعی و بر روی نواحی از جنوب روسیه و حوزه شمال دریا خزر شرایط نزدیک به هنجار دیده می شود. بطور کل میانگین ارتفاع در تراز 500 هکتوپاسکال طی ماه های ژوئن تا اوت 2017 از منظر مدل آب و هوایی روسیه بر روی حوزه دریا خزر، آسیا میانه و میانه غربی جنوب روسیه در محدوده هنجار بوده و سیگنال های نابهنجاری کمی را نشان می دهد که میتواند نشان دهنده منطقه فعالیت کم ارتفاع های تابستانه در این مناطق باشد. از طرف دیگر بر روی بخش وسیعی از اروپا بویژه از نواحی جنوبی قاره (حوزه دریا مدیترانه) و مناطق مرکزی طی ماه های ژوئن تا اوت 2017 شرایط افزایش ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال دیده می شود.

از منظر الگوهای مرتبط با نابهنجاری متوسط فشار سطح دریا (MSLP) طی ماه های ژوئن تا اوت 2017  بر روی بخش وسیعی از اوراسیا (اروپا و آسیا) شرایط به سمت فرانرمال فشار می باشد. بر روی مناطق وسیعی از اروپا بویژه در حوزه دریا بالتیک و مرکز قاره شرایط فرانرمال متوسط فشار سطح دریا دیده می شود. بر روی نواحی از دریا سیاه، قفقاز و دریا خزر نیز شرایط نسبی افزایش میزان متوسط فشار سطح دریا (MSLP) طی ماه های ژوئن تا اوت 2017 پیش بینی می شود. این در حالی ست که بر روی حوزه آسیا میانه و میانه غربی جنوب روسیه شرایط به سمت نرمال تا کمی بیش از نرمال های بلند مدت دیده می شود.

برونداد مدل بارشی مرکز آب و هوای مسکو (روسیه) نشاندهنده مجموع بارش های کمتر از نرمال (0.5 تا 0.6 واحد) بر روی آب های جنوبی دریا خزر و متمایل به بالاتر از نرمال ( 0.5 تا 0.6 واحد) بر روی بخش هایی از شمال شرق کشور و بدون سیگنال مشخصی بر روی شمال غرب ایران می باشد.بطور کل طی ماه های ژوئن و اوت 2017 سیگنال هایی از سطوح زیر نرمال بارشی بر روی آب های جنوبی خزر دیده می شودکه این سیگنال طی ماه اوت 2017 واضح تر بنظر می رسد. بر روی پهنه شمال غرب ایران بارندگی های ماه ژوئن 2017 سیگنال هایی بسمت فرانرمال را نشان داده اما با حرکت به سمت ماه ژوئیه این علایم کمرنگ تر و حتی در ماه اوت به سمت شرایط نسبی کاهش بارش ها در برخی از نقاط دیده می شود. بر روی شمال شرق کشور طی ماه های ژوئن و ژوئیه نقاطی با بارش های بسمت فرانرمال نسبی دیده می شود. این سیگنال در طی ماه اوت محو می گردد.

3 - مدل NMME (اسمبل مولتی مدل آمریکای شمالی)

مدل NMME یک سیستم مولتی مدل پیش بینی فصلی مشتمل بر برآیند مدل هایی از مراکز مدل سازی آمریکا شامل NOAA/GFDL, IRI, NCAR, NASA و CMC کانادا می باشد. بر اساس پیش بینی مدل NMME مقادیر بارش در حوزه شمال غرب شبه قاره هند، جنوب پاکستان، دریا عرب و عمان بین 0.25 الی 0.5 میلی متر در روز کمتر از مقادیر نرمال بلند مدت طی ماه های ژوئن - اوت 2017 واقع می باشد. بر روی پهنه فلات مرکزی ایران، سیگنال هایی از بارش های فرانرمال به چشم می خورد که بیانگر فعالیت رگبارهای بارشی تابستانه در نواحی مختلف کشور می باشد. بر اساس مدل احتمالاتی NMME به نظر می رسد سینگال مشخصی از نابهنجاری مجموع بارش های ژوئن - اوت 2017 در برونداد این مدل بر روی منطقه جنوب و جنوب شرق کشور نباشد، اما با توجه به احتمال بارش های کمتر از نرمال در پهنه غربی و شمال غربی شبه قاره هند و جنوب پاستان می توان دریافت، زبانه های غربی توده هوای موسمی هند طی مدت زمان یاد شده فعالیت های ضعیف تر از نرمالی را تجربه خواهد نمود که می تواند بر روی بارش های تابستانه در جنوب شرق و بخش هایی از جنوب ایران موثر باشد.

CFSv2 /CMC1 /CMC2 /GFDL /GFDL-FLOR /NASA /NCAR-CCSM4

بر روی سواحل دریا خزر علایم واضحی از نوع نابهنجاری مجموع بارش طی ماه های ژوئن تا اوت 2017 بر روی هر دو نوع مدل احتمالاتی و نابهنجاری نرمال شده NMME دیده نمی شود. البته بر روی نواحی از شمال غرب کشور تفاوت هایی دیده می شود؛ همچنان که در مدل احتمالاتی چشم انداز فرانرمال بارشی بر روی منطقه قفقاز و بخش هایی از نواحی شمالی آذربایجان شرقی و اردبیل رویت می شود، برونداد مدل نابهنجاری نرمال شده نشان دهنده منطقه ای با نابهنجاری مثبت بارشی بر روی جنوب آذربایجان غربی، کردستان، به سمت میانه باند غربی تا مرکز کشور طی ماه های ژوئن تا اوت 2017 می باشد.

نکته قابل تامل تشدید نابهنجاری های بارشی در هر دو منطقه موسمی جنوب شرق و سواحل دریا خزر _ شمال غرب کشور طی سه ماهه ژوئیه - سپتامبر می باشد. بعنوان نتیجه باید ذکر گردد که با توجه به این چشم انداز، بنظر می رسد، از اواسط تابستان تا اواخر این فصل که محدوده زمانی بارش های نواحی ساحلی خزر و موسمی جنوب شرق کشور می باشد، نابهنجاری های منفی بارشی در این دو منطقه توسعه می یابند. این در حالی ست که در برخی از نواحی داخلی فلات ایران می توان انتظار بارش های رگباری تابستانه قویتری نسبت به وضعیت نرمال بلند مدت را مشاهده نمود.

4- مدل چند گانه Eurosip 

از منظر برونداد خروجی مدل Eurosip  (متشکل از مدل های  ECMWF /Met Office /Meteo - France /NCEP /JMA) بر روی حوزه شمال دریا خزر و آرال تا 50 درصد احتمال کاهش بارش دیده می شود، این احتمال همچنین در حوزه موسمی شمال غرب هند، بخش هایی از جنوب پاکستان، عمان، نوار ساحلی جنوب و جنوب شرق ایران پیش بینی می شود. نقشه درصد احتمال نابهنجاری منفی بارش طی سه ماهه ژوئن تا اوت 2017 بر روی نواحی یاد شده تا 50 درصد می باشد. بر خلاف سیمای چشم انداز بارندگی تابستانه بر روی حوزه دریا خزر و موسمی جنوب شرق ایران، بر روی نواحی از پهنه فلات ایران نواحی با بارش های متمایل به نرمال با احتمال 50 درصد دیده می شود. به نظر می رسد نوع نابهنجاری بارشی پهنه مرکزی فلات ایران با کرانه های دریا خزر و موسمی جنوب شرقی سویه متضادی را در ارتباط با وضعیت بارش های تابستانه 2017 نشان می دهد. درصد احتمال بارش منفی در مرکز فلات ایران به کمتر از 40 درصد طی تابستان 2017 نشان می دهد.

ECMWF /Met Office /Meteo - France /NCEP /JMA

مدل ECMWF سیگنال بسیار واضحی از کاهش بارندگی ها طی سه ماهه ژوئن تا اوت 2017 بر روی بخش وسیعی از جنوب غرب آسیا بخصوص در حوزه دریا سیاه، قفقاز، دریا خزر، آسیا میانه و ... را نشان می دهد. این احتمال بارش های کمتر از نرمال در بیشتر مناطق یاد شده از 40 تا 60 درصد دیده می شود که در برخی از نواحی شمال غرب و جنوب شرق دریا خزر و بخش هایی از آسیا میانه تا 70 درصد نیز بالغ می گردد. مهم ترین دلیل این وضعیت الگوی نامتقارن بین وضعیت الگوی فشار لایه های تراز سطح دریا و ارتفاع میانی جو بر روی حوزه دریا خزر و جنوب غرب آسیا می باشد. بطوری که بر روی بخش وسیعی از مختصات کاسپین شرایط نابهنجار متمایل به منفی فشار در سطح تراز دریا و مثبت آن در ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال عمدتا شرایط دینامیکی مناسبی جهت صعود و همرفت را طی تابستان 2017 نشان نمی دهند.

5- مرکز آب و هوایی اَپک (APCC)

بر اساس خروجی مدل آب و هوایی اَپک، بر روی نوار ساحلی خزر احتمالی بیش از 40 درصد کاهش بارندگی ها طی ماه های ژوئن تا اوت 2017 پیش بینی می شود و از نظر نابهنجاری بارشی در محدوده نرمال تا 0.2 میلی متر در روز کمتر از نرمال های بلند مدت دیده می شود. بر روی بخش هایی از زاگرس مرکزی، نواحی مرکزی به سمت شمال شرق کشور ناحیه ایی با بارش های نرمال و فراتر از نرمال بلند مدت واقع می باشد. 

بر روی بخش هایی از شمال غرب شبه قاره هند، جنوب پاکستان و شرق آب های عمان و دریا عرب نابهنجاری منفی بارش تا 0.4 میلی متر در روز کمتر از نرمال های بلند مدت طی سه ماهه ژوئن تا اوت 2017 دیده می شود.