پرارتفاع عربستان (Saudi Arabia High Pressure) یکی از مراکز مهم فشار

---

اقلیم هر منطقه تحت تأثیر الگوهای گردشی گوناگونی است. هر سیستم سینوپتیک، مانند سیکلون (Cyclone)، آنتی سیکلون (Anti-cyclone)، یا جبهه های هوا (Front Air)، ابعاد گسترده ای دارد که هوا در اطراف آن و در جهات خاص جریان دارد. همچنین، این سیستم ها اولاً در همه جای سطح زمین جریان ندارند؛ ثانیاً در یک زمان معیّنی مستقیماً منطقه ای را تحت پوش قرار می دهند؛ در نتیجه، سرزمین های مجاور تحت تأثیر جریان های ناشی از این سیستم ها قرار دارند. بنابراین، یکی از موضوعات مورد مطالعه اقلیم شناسان بررسی فراوانی زمانی مکانی این الگوهای جریان است. 

ایران در محدوده بین 25 تا 40 درجه عرض شمالی و 44  تا 66 درجه طول شرقی واقع شده است. حدود یک سوم آن، که شامل بخش جنوبی است، در منطقه حاره و دو سوم دیگر در برون حاره قرار دارد. این موقعیت جغرافیایی همراه موقعیت طبیعی منحصربه فردی که دارد، مانند تنوع ناهمواری ها، پراکندگی و جهت گیری و ارتفاع آن ها، قرارگیری بین دو توده آب در بخش شمالی و جنوبی و همچنین توده های هوایی مختلفی که در زمان ها و مکان های مختلف وارد ایران می شوند، به تنوع و تغییرات چشم گیر آب وهوایی آن منجر شده است. این تنوع اقلیمی باعث تفاوت پارامترهای اقلیمی در مکان های مختلف می شود، از جمله این پارامترها عنصر بارش است که دست خوش تنوع و تغییر زمانی و مکانی درخور توجهی است و موجب توزیع نایکنواخت منابع آب ایران شده است؛ یکی از دلایل مهم آن ناهمگونی در انتقال و تزریق رطوبت به سامانه های باران زای ایران است. انتقال بخار آب در جو وابستگی مستقیم به شرایط گردش جو دارد و با تغییرات گردش جو در طی سال میزان و مسیر انتقال رطوبت نیز تغییر می کند.

مراکز پُرفشار یکی از مؤلفه های گردش جوی مؤثر در انتقال رطوبت است؛ نکته بسیار مهم محل قرارگیری آن ها بر سطح آب است. افزایش یا کاهش رطوبت در یک ناحیه به انتقال رطوبت به داخل یا خارج از آن ناحیه به وسیله جریان های اتمسفری و گردش هوا به اشکال گاز یا مایع وابسته است. به همین سبب، الگوهای چگونگی شار رطوبت به طور فزاینده ای با گردش جو به خصوص الگوهای پُرفشار همخوانی دارد.

تحلیل جامع بر خشکسالی های ایران در نیم قرن اخیر (2010-1961)

---

خشکسالی یکی از پدیده های مخرب اقلیمی ست که هر از چندگاهی در برخی از مناطق جهان و در همه نوع آب و هوا می تواند بروز یابد که مسبب وارد آمدن خسارت های سنگینی در بعد کشاورزی، منابع آبی، زیست محیطی و انسانی وارد سازد. از اینرو هر گونه پژوهش در مورد رفتار الگوهای زمانی و مکانی این پدیده مخرب می تواند بشر را در جهت اخذ برنامه ریزی های صحیح و به موقع و آمادگی لازم برای مقالبه با آن فراهم آورد.

در پژوهشی که به تازگی در این زمینه صورت گرفته و مشروح آن در نشریه پژوهش های اقلیمی شناسی آمده؛ تحلیل جامعی بر خشکسالی های ایران در نیم قرن اخیر صورت گرفته ست. در این تحقیق داده های بارش ماهانه در یک دوره 50 ساله از 2010 - 1961 ایستگاه های سینوپتیک ایران به منظور شناسایی چگونگی خشکسالی های بلند مدت در مقیاس زمانی 24 ماهه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه از روش استاندارد بارش، تحلیل مولفه اصلی و خوشه بندی برای تعیین خشکسالی ها و نواحی همگن خشکسالی در ایران استفاده شد. نتایج این واکاوی نشان داد که خشکسالی ایران از یک رفتار منظم فضایی و منطقی در دراز مدت تبعیت می نماید. چنانکه این روند شمال غربی - جنوب شرقی بوده و در برگیرنده 7 ناحیه همگن خشکسالی بلند مدت است.

شکل 1. نواحی همگن فضایی خشکسالی بلند مدت به همراه مسیر  عبور سیکلون ها به منطقه خاورمیانه و ایران

ناحیه 1 (شمال و شمال غربی): تبریز - خوی - گرگان

ناحیه 2 (خزر غربی): رامسر - رشت - بندر انزلی

ناحیه 3 (غرب): قزوین، سقز - کرمانشاه - همدان - سنندج - ارومیه - تهران - زنجان - بابلسر

ناحیه 4 (شرق زاگرس): خرم آباد - اراک - اصفهان

ناحیه 5 (شمال شرقی): مهشد - سبزاور - شاهرود - تربت حیدریه - بیرجند - بندر عباس

ناحیه 6 (جنوب غربی): آبادان - بوشهر - اهواز - شیراز

ناحیه 7 (جنوب شرقی): کرمان - بم - زاهدان

نقشه تعداد روزهای مشاهده شده پدیده گرد و خاک با دید افقی زیر پنج و هزار متر طی فصل تابستان و نرمال بلند مدت آن

---

«ترین» های هفتگی آب و هوا تابستان ۱۳۹۵ در سطح کشور + ۱۳ هفته نامه اقلیمی تابستان ۱۳۹۵

---

در طی تابستان ۱۳۹۵ «ترین» های آب و هوایی هفتگی به شرح ذیل می باشد:

• بالاترین دمای ثبت شده در سطح کشور متعلق به ایستگاه دهلران واقع در استان ایلام با دمای ۵۳ درجه سلسیوس می باشد.

• کمترین دمای ثبت شده در سطح کشور متعلق به ایستگاه فرودگاه اردبیل با دمای ۰.۸+ درجه سلسیوس می باشد.

• بالاترین میزان بارش هفتگی در سطح کشور متعلق به ایستگاه ترک رود - رامسر در استان مازندران با مجموع بارش ۲۱۳.۵ میلی متر به ثبت رسیده است.

• بالاترین دمای ثبت شده در شهر تهران متعلق به ایستگاه مهرآباد با دمای ۴۱.۲ درجه سلسیوس و کمترین میزان دما مربوط به ایستگاه شمیرانات با دمای ۱۵.۵ درجه سلسیوس بوده است.

• بالاترین میزان نابهنجاری متوسط دمای هفتگی نسبت به مقادیر بلند مدت دوره مشابه به میزان ۳.۸+ سلسسیوس متعلق به استان خراسان جنوبی و کمترین میزان نابهنجاری متوسط دما هفتگی نسبت به مقادیر بلند مدت دوره مشابه به میزان ۳.۱- درجه سلسیوس متعلق به استان یزد بوده است.

• دامنه اختلاف بالاترین و کمترین نابهنجاری متوسط دمای هفتگی در کل کشور بین ۲.۱+ و ۰.۹- درجه سلسیوس می باشد.

• بالاترین میزان میانگین بارش هفتگی استانی در سطح کشور متعلق به استان گیلان به میزان ۵۵.۹۴ میلی متر طی هفته دوم شهریور ماه ۱۳۹۵ بوده است.

• بالاترین میزان میانگین بارش هفتگی کشور به میزان ۱.۸۲ میلی متر بوده است.

نابهنجارى بارش , دما فصل تابستان 1395 + نمودار سری زمانی نابهنجاری بارش 68 ایستگاه کشور

---

بر اساس نقشه های ارزیابی ماهواره ای نابهنجاری بارش فصل تابستان 1395، مجموع ریزش های فصل بر روی بخش هایی از استان های ساحلی دریا کاسپین شامل گیلان، مازندران و گلستان مقادیری از نابهنجاری مثبت بارشی را نشان می دهد. بر روی بخش های از استان های واقع در دامنه های البرز غربی شمال زنجان، قزوین، البرز، تهران، دامنه های البرز مرکزی، سمنان، همچنین نقاطی از استان های واقع در دامنه های زاگرس مانند استان مرکزی، همدان، خوزستان و شمال غرب کشور شامل استان آذربایجان شرقی و شمال استان آذربایجان غربی مقادیر جزئی گرایش به نابهنجاری منفی بارش دیده می شود.

با توجه به الگوهای بارشی فصل تابستان و فعالیت توده هوای حاره موسمی شبه قاره هند، بارش های فصل بر روی بخش های جنوبی استان سیستان وبلوچستان و نقاطی از استان کرمان، هرمزگان و فارس گرایش به کاهش نسبت به مقادیر بلند مدت را نشان می دهند. این درحالی ست که در بخش هایی از این استان ها شامل جنوب استان کرمان، شمال هرمزگان، بخش های جنوب، جنوب شرق و غرب استان فارس و نقاطی از استان چهارمحال بختیاری و کهکیلویه و بویراحمد مجموع ریزش های فصل فراتر از نرمال های بلند مدت بوده اند.

نقاطی از شمال خراسان رضوی و شمالی، شمال غرب و غرب استان آذربایجان شرقی و شرق استان آذربایجان غربی مبین فرانرمال بارشی طی تابستان 1395 بوده اند.

در سایر نواحی کشور شرایط به هنجاری طی فصل تابستان 1395 بر اساس مشاهدات ماهواره ای ناهنجاری بارش،  بر قرار می باشد.

بر اساس نقشه های نابهنجاری دمای فصل تابستان 1395، غالبا در بخش هایی از شمال غرب، دامنه های البرز غربی، سواحل دریا خزر و استان های حاشیه البرز، جنوب غرب، نوار ساحلی جنوب کشور، نواحی از مرکز و شرق کشور درجاتی از گرمایش را نشان می دهند. دمای هوا فصل تابستان 1395 در استان های آذربایجان غربی، شرقی، اردبیل، کردستان، زنجان، همدان، مرکزی، قزوین، تهران، سمنان، گیلان، مازندران، گلستان، خوزستان، بوشهر، جنوب فارس، هرمزگان و نواحی از کرمان و سیستان و بلوچستان بین 0.5+ الی 2.0+ درجه فراتر از حد نرمال های بلند مدت بوده است.

به طور کل در بخش هایی از مرکز کشور متوسط دمای فصل تابستان 1395 خنک تر از حد نرمال های بلند مدت این نواحی بوده است. در این راستا مناطقی از استان های فارس، یزد، اصفهان، خراسان جنوبی، لرستان، کرمانشاه، خراسان شمالی  متوسط دمای هوا در طی فصل تابستان بین 0.5- الی 1.5- درجه سلسیوس خنک تر از حد آستانه های مقادیر میانگین بلند مدت دوره واقع گردیده ست.