تحلیل وضعیت الگوی آب و هوا کشور طی دیماه 1397

---

بررسی روند دمای بخش حاره اقیانوس آرام از بی هنجاری های مثبت (گرمتر از نرمال) در بخش های شرقی تا مرکزی آن حکایت دارد. روند شاخص اقیانوسی Nino حد آستانه دمایی النینو (0.5+ درجه سلسیوس) برای سه ماهه سپتامبر – اکتبر – نوامبر 2018 را فراتر رفته ست (مقدار 0.7+ درجه سلسیوس)، با این وجود النینو هنوز به درجه تثبیت نرسیده است. همچنین گردش جوی هنوز به تغییرات اقیانوس پاسخ روشنی نداده است. این شرایط نشان از عدم تطابق گردش جوی و اقیانوسی از حیث الگوهای ENSO می باشد. الگوی SST حاره اقیانوس آرام درجاتی از مودوکی بودن النینو مذکور را نشان می دهد، از اینرو اثرات ناشی از این نوع خاص از النینو متفاوت از نوع کلاسیک بر روی الگوهای باد و فشار سرتاسر نیمکره شمالی تاثیر گذار خواهد بود. سایر عوامل فعال و مهم در بخش حاره نوسان زیر فصلی MJO می باشد. این نمایه اقلیمی که یک منطقه فعال همرفتی بر روی بخش حاره می باشد به طور معمول طی نوسان خود که تنها چند هفته بطول می انجامد، به سمت شرق حرکت نموده و شدت آن با تغییراتی همراه ست. استقرار این منطقه فعال در هر بخش حاره اثرات متفاوتی را بر روی الگوهای آب و هوایی حاره و فراحاره خواهد داشت. طبق آخرین پیش بینی ها شاخص MJO بر روی فاز موثری قرار خواهد داشت که بیشتر منجر به القای الگو منفی نوسان اطلس شمالی (NAO) خواهد شد. 

چشم انداز آرایش الگو ارتفاع تراز 500 hpa و متوسط فشار سطح دریا (MSLP) طی دیماه 1397؛ با رخداد پدیده گرمایش ناگهانی استراتوسفری (SSW) طی نیمه اول دیماه 1397، تضعیف در ورتکس قطبی و همچنین چند سلوله شدن آن منجر به تضعیف الگوهای مداری غربی بر روی چیره بادهای غربی نیمکره شمالی می گردد که نتیجه آن ایجاد الگوهای نصف النهاری (فراز - فرودها) بر روی حلقه  بادهای غربی نیمکره شمالی طی دیماه 97 می گردد. بر روی اوراسیا استقرار منطقه فعال ناوه ورتکس قطبی با الگوی آنومالی چرخندی (سیکلونی) منجر به هدایت اغتشاشات بادهای غربی نظیر امواج کوتاه، سرد چال ها و ... بر روی غرب و جنوب غرب آسیا خواهد شد. 

عوامل مهمی در اتمسفر وجود دارد که بر روی آب و هوای نیمکره شمالی و کشور ما بسیار مهم هستند، از جمله ورتکس قطبی استراتوسفری (SPV) که اخیر روند تضعیف داشته است. ورتکس قطبی استراتوسفر تحت تاثیر عوامل معتددی همچون خورشید است که هم اکنون به کمینه فعالیت خود در سیکل 11 ساله فعالیت رسیده ست (سیکل 24). این وضعیت احتمال تضعیف گردش استراتوسفری را برای نیمه دوم فصل زمستان جاری افزایش می دهد. سایر عوامل تاثیر گذار بر روی ورتکس قطبی استراتوسفری، فاز غربی (مثبت) نوسان شبه دوسالانه (QBO) بادهای استوایی در استراتوسفر می باشد که  منجر به SPV قویتر می گردد. پیش بینی ها حکایت از تضعیف بیشتر ورتکس قطبی استراتوسفری طی هفته های پیشرو دارد، که احتمالاً منجر به وقوع پدیده گرمایش استرتوسفری (SSW) در اواخر دسامبر – اوایل ژانویه 2019 (نیمه اول دیماه 1397) خواهد شد. این شرایط منجر به جابجایی ورتکس قطبی شده و در نتیجه احتمال افزایش رخداد فاز منفی NAO را افزایش داده، باعث افزایش الگوهای نصف النهاری جریانات چیره بادهای غربی بر روی بخش وسیع اوراسیا می گردد.  

حال رخداد پدیده SSW بر روی الگوهای نیمکره شمالی و بخصوص اوراسیا چه تاثیراتی می تواند داشته باشد؟