نبرد هوای سرد و گرم بر سر تصاحب فصل زمستان؛ شمه ای از بهار در انتهای هفته پیشرو، سپس بار دیگر زمستان می آید ؟!

---

چرخش ناحیه سرد تاوه استراتوسفری که بطور مداوم با ناحیه گرم حول قطب در حال دوران است، طی نیمه اول هفته پیشرو (نیمه اول دهه دوم بهمن 98) بر فراز شمال روسیه استقرار می یابد که تاوایی آن منجر به عبور سامانه کم ارتفاع از فراز منطقه و بروز ناپایداری ها و کاهش دما هوا در سطح کشور خواهد شد. با بازگشت ناحیه گرم تاوه به آسیا، طی نیمه دوم هفته پیشرو تا اوایل هفته بعد (نیمه دوم  دهه دوم بهمن 98) سرما از بین می رود. این چرخش همچنان ادامه می یابد ... تا اینکه مجددا از هفته سوم بهمن بار دیگر بخش سرد تاوه استراتوسفری، فرودی کم ارتفاع با هوای سرد را بر روی کشور به ارمغان بیاورد و هوای بهاری استقرار یافته را به زمستانی بازگرداند... !

 

در حال حاضر، تاوه از نظر ظاهری متقارن، دارای هسته نسبتاً سرد و یک میدان بادی گسترده است و با تروپوسفر ارتباط دارد که نشان دهنده ناهنجاری منفی ارتفاع ژئوپتانسیل (فشار کمتر = هوای سردتر) در قطب شمال بوده که لایه های بالایی (استراتوسفر) و سطوح پایین جو (تروپوسفر) را به هم ارتباط می دهد.  

در تصویر پایین، می توانیم شاخص AO (نوسان قطبی) با مقادیر به شدت مثبت  را مشاهده کنیم. هرچه این شاخص در مقادیر مثبت خود بیشتر شود، هوای سرد در دایره قطبی بیشتر  قفل خواهد شد و شرایطی که بتواند این هوای قطبی سرد را به سمت جنوب روانه  کند سخت تر فراهم می آید. در همین تصویر، ما می توانیم رویداد گرمایش و اختلال مختصر (ضعیفی) را در اواسط آذر ماه (اوایل دسامبر) مشاهده کنیم که به آرامی با گذشت زمان به سمت پایین بسوی تروپوسفر حرکت کرد و باعث شد تا شاخص AO به مقادیر منفی برود.

در بتدریج از اوایل هفته پیشرو (اوایل دهه دوم بهمن 98)، یک موج گرمایش از قسمت بالای استراتوسفر به سمت پایین وارد منطقه خواهد شد. به نظر می رسد، گرمایش  در بخش سیبری و شرق آسیا ظاهر شود. در همان زمان، یک "ضد تاوه" در میانه استراتوسفر از شکست قوی موج شروع به ظهور یافته و باعث الگوی گردش قوی موج 1 شود. در حدود یک هفته بعد (اوایل دهه سوم بهمن 98)، ضد تاوه موج1 به خوبی توسعه یافته و بدین ترتیب ایجاد فشار به تاوه قطبی را شروع خواهد نمود. این وضعیت، همراه با موج گرمایش، سبب تضعیف تاوه قطبی شده که در این موقع از سال نیرویی برای مقابله با آن را دارا نیست:

در همین اثنا وقتی از هر دو ناحیه اروپا و شرق آسیا - آرام به تاوه قطبی  فشار وارد می شود آن را از حالت تقارن خود خارج کرده و سلولی از آن تا شمال منطقه جنوب غرب آسیا گسترش می یابد (نیمه اول هفته پیشرو). تاوایی ناشی از آن گذر امواج کوتاه را طی اوایل هفته آینده توجیه می سازد. با حرکت محور تاوه به سمت شرق جریانات شمالسو بر روی منطقه سبب یک سقوط موقت دمایی بر روی کشور برای روزهای نیمه اول هفته پیشرو خواهد شد:

بنابر این با توجه به تشریح الگوی رفتار تاوه قطبی در منطقه غرب آسیا، طی نیمه اول هفته پیشرو الگوی دمایی تحت شرایط مذکور در سطح منطقه بدین شکل می باشد:

اما با ادامه دوران محور تاوه قطبی به سمت شرق در جانب شرق آسیا، منطقه پشته (ناحیه گرمتر تاوه) به روی غرب آسیا جابجا و در نتیجه منطقه از ایجاد تاوایی آن محروم خواهد شد. نتیجه این شرایط استقرار منطقه پشته پرارتفاع جو بر روی غرب خاوریانه تا شرق اروپا می باشد که شرایط بلاکینگ جو را فراهم آورده و جبهه توده هوای بسیار گرمی را در سطح منطقه و ایران رقم خواهد زد:

گسترش بالاسوی محور پشته پرفشار آزور بطرف شمال و همپوشانی آن با پشته القایی عرض های بالاتر یک منطقه پرارتفاع / پرفشاری را بر روی منطقه جنوب غرب آسیا - شرق اروپا فراهم می آورد:

با ایجاد ساختار پر ارتفاع جو، جبهه هوای گرم همراه آن از سمت غرب - شمال به کشور نفوذ خواهد کرد، سپس گسترش جریانات شمالی  بر روی اروپای مرکزی و همینطور ریزش جریانات بر روی آسیا مرکزی تا میانه، موجب فشردگی هوا بر روی غرب خاورمیانه شده، هوای گرم نواحی جنوبی را به سمت عرض های شمالی رانده و موجب بروز موجب گرمای هوا در سطح منطقه و ایران از نیمه دوم هفته پیشرو (نیمه دوم دهه دوم بهمن 98)  تا نیمه نخست هفته سوم بهمن ماه خواهد شد:

با توجه به روند قابل توجه افزایش دما هوا در سطح کشور بخصوص بر روی بخش های شمالی (سواحل شمال کشور) طی نیمه دوم هفته آینده به نظر می رسد خیلی از نواحی کشور شمه ای از بهار را تجربه نمایند. این افزایش دما هوا با توجه به اطلاعات حاضر بر روی کرانه های شمالی کشور بین 7 الی  10 درجه  و در سایر مناطق بین 5 تا 8 درجه بطور متوسط پیش بینی می شود. روند فزونی در روند دما هوا می تواند سرعت ذوب ذخایر برف ها ارتفاعات را تسریع ببخشد: 

 از ابتدای هفته سوم بهمن ماه با ادامه دوران ورتکس قطبی فرود دیگری از سلول تاوه به شرق اروپا نزدیک شده و مجددا تاوایی ناشی از آن به منطقه نزدیک می گردد. چشم اندازها نشان می دهند پس از این افزایش غیر عادی دما هوا از اوایل دهه سوم بهمن ماه نفوذ توده هوای سرد را از سمت بخش های شمالی به کشور داشته باشیم:

 ما بر روی لایه های پایینی جو (تروپوسفر) افزایش الگوی نصف النهاری جریانات را بر روی حلقه باد غربی نیمکره شمالی شاهد هستیم که منجر به عدم تقارن تاوه تروپوسفری خواهد شد. این عدم تقارن تاوه تروپوسفری نشان می دهد که فراز و فرودهای بیشتری را بر روی الگوی جریانات حلقه بادهای غربی تجربه خواهیم کرد. یکی از این فرودها، ناشی از یک ناوه عمیق عرض های شمالی بر روی روسیه می باشد که به دلیل لغزش یک تراف تاوه از سمت سیبری توسعه خواهد یافت. همچنین استقرار عمیق ناوه بر روی شمال اطلس با افزایش واچرخندی بر روی مرکز اروپا همراه ست و منجر به گسترش مورب پشته پرارتفاع تا نواحی شمالی اروپا و شمال غرب روسیه می گردد. 

با تشدید الگوی گردش واچرخندی بر روی سرتاسر مرکز تا شمال اروپا یک تراف ثانوی دیگری از دریا سیاه تا شمال شرق آفریقا امتداد خواهد یافت که از ناوه عرض شمالی بر روی روسیه بطور کامل منفک نمی باشد. بالاخره گسترش تراف بر روی سرتاسر نواحی غرب و شمالی خاورمیانه منجر به القای یک پشته پرارتفاع بر روی فلات ایران خواهد شد که به بروز هوای خشک و بسیار گرم نیمه دوم هفته آینده - اوایل دهه سوم بهمن بر روی کشور منتهی می گردد. 

ادامه حرکت تراف مورب از نواحی شرقی اروپا به منطقه خاورمیانه هوای گرم و خشک را به سمت جنوب می راند و ناپایدارهایی را از سمت غرب - شمال به ارمغان می آورد. به دنبال این ساز و کار، سطح دمای هوا روند افت را در پیش خواهد گرفت. این روند افت دما بر روی نوار شمالی کشور بخصوص نوار ساحلی شمال کشور با توجه به موج هوای گرم قبلی بسیار قابل توجه به نظر می رسد. خروجی برخی از مدل های پیش یابی جبهه های سرد ناشی از این فرود را بر روی بخش های شمالی - شرقی ترسیم و برخی دیگر عمق نفوذ هوای سرد را بر روی بخش وسیع تری از پهنه فلات ایران به نمایش می گذارند.

به هر روی الگوی فرود مورب ناوه شمالی - تراف ثانوی که کمفشار آن از شمال غرب کشور عبور نماید با بارش های بهتری بر روی شمال غرب و نواحی ساحلی شمال کشور همراستایی دارد.

خروجی مدل GFS برای دهه سوم بهمن ماه ورود موج هوای سرد را بر روی پهنه کشور نشان می دهد؛ همانطور که ملاحظه می گردد بعد از یک  برهه هوای بسیار گرم بهاری نیمه دوم هفته پیشرو، مجددا هوای سرد زمستانی از سمت شمال بر روی کشور استیلا یافته و کاهش شدید دما هوا بر روی اقصی نقاط رخ می دهد. بطوری که دمای هوا از گرمای قبل رهایی یافته و به کمتر از حد نرمال بلند مدت سقوط می کند. 

خروجی مدل CFSv2 نوع دیگری از نفوذ هوای سرد را بر روی کشور نشان می دهد؛ در این رونداد هوای سرد بر روی نوار شمالی - نیمه شرقی کشور در دوره زمانی یاد شده محدود می گردد. این بدان معنا می باشد که هوای سرد برای نفوذ به بخش های غربی تر کشور قدرتمندی کافی را ندارد. در این چشم انداز با توجه به خزش هوای سرد از روی دریا کاسپین الگوی همرفت وزشی رطوبت زیادی را بر روی کرانه های ساحل شمالی کشور منتقل می نمایند. این هوای سرد با کسب رطوبت، می تواند برف و باران های فراوانی را بر روی جلگه سواحل شمالی تا دیواره البرز شمالی که رو به جریانات می باشد به ارمغان آورد. اگر این هوای سرد به انداز کافی بر ذات توپوگرافی (ارتفاع منفی جلگه ها) و رژیم خزری (عامل بازدارنده رطوبت) خطه شمال کشور فائق آید تحت پدیده رخداد برف اثر دریاچه ای یا (Lake effect Snow) می توان شاهد بارش برف بر روی نواحی جلگه ای هم بود، اما در این برهه تضمینی 100%  برای رخداد آن نمی توان متصور باشیم.