تحلیل آب و هوای کشور طی دیماه 1398

---

بر اساس پیش بینی های انجام شده، طی دیماه 98 بارندگی ها بر روی بیشتر مناطق کشور در حد نرمال بلند مدت واقع باشد، نیمه غربی، بخش های شمالی، جنوب و نواحی شرقی کشور بارندگی ها متمایل به بیش از نرمال بلند مدت را نشان می دهد. به لحاظ دمایی دیماه بر روی کشور نسبت به شرایط بلند مدت گرمتر می باشد که میزان آن بر روی بیشتر مناطق 1 تا 2 درجه سلسیوس و در بخش های جنوبی در حد نرمال پیش بینی می شود. 

الگوی میانگین ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال بر روی نیمکره شمالی نشان دهنده کشیدگی یک سلول از ورتکس قطبی به روی شمال اطلس می باشد. نوسان اطلس شمالی (NAO) طی دیماه با تغییرات در الگوی فازی خود همراه ست بطوری که طی نیمه اول دیماه فاز غالب منفی و اما طی نیمه دوم بخصوص دهه انتهایی ماه گرایش به سمت خنثی تا فاز مثبت بیشتر می باشد. به هر روی  با فعالیت بیهنجار کم ارتفاع شمال اطلس گسترش شمالسوی پشته پر ارتفاع آزور بر روی اروپا غالبیت یافته و فرارفت هوای گرم و معتدلتری را بر روی قاره به ارمغان می آورد. همسو با آن غالبیت وقوع فاز مثبت شاخص Scand باعث و بانی حاکم شدن پشته پرارتفاع جو بر روی حوزه شمال اروپا (اسکاندیناوی) خواهد داشت. بدین ترتیب، با تقویت پشته پرارتفاع جو بر روی بخشی وسیعی از اروپا، امواج غربی بر روی حوزه بالکان، دریاه سیاه، شرق مدیترانه، ترکیه تا نواحی غربی خاورمیانه و شمال شرق آفریقا عمیق می گردد. عمیق شدن امواج کوتاه در این مناطق نشان دهنده حاکمیت الگوی گردش سیکلونی (پادساعتگرد) فرود موج بلندی ست که محور آن از مرکز دریا سیاه تا شمال شرق آفریقا امتداد دارد. فعالیت سیکلونی جو بر روی این منطقه با تشکیل و عبور امواج کم ارتفاع متعدد به سمت منطقه و ایران طی دیماه همراه خواهد بود که دامنه مسیر عبور آنها از شمال دریا سیاه تا شمال دریا سرخ در نوسان خواهد بود. 

استقرار پشته پر ارتفاع جو بر روی اسکاندیناوی (فاز مثبت Scand) شارش های شمالی را بر روی آسیا میانه هدایت می کند که در نتیجه آن امواج کم ارتفاع بر روی حوزه آرال، بخش وسیعی از آسیا میانه تا مرکزی گسترش می یابد.  مجدداً از شرق ایران تا حوزه شرق خاورمیانه (عمان، هند، پاکستان، افغانستان، هندوچین و..) امواج کم ارتفاع تقویت می شوند به عبارت دیگر یک الگوی سیکلونی دیگر بر روی منطقه شرقی خاورمیانه حاکمیت خواهد داشت که بر روی این توده هوای سرد زمستانی را به ارمغان می آورد. در برخی از مناطق هند، پاکستان و افغانستان شرایط حدی زمستانی (هوای فوق سرد، کولاک، یخبندان و ...) را میتواند به دنبال داشته باشد.  

بین خروجی مدل ECM و آماری (آنالوگ) از نظر الگوی بارندگی دیماه 98 می توان قرابت و تشابهی را مشاهده نمود.منطقه فعال بارشی بر روی منتهی الیه شرقی دریا مدیترانه و همینطور جبهه همگرایی بر روی میانه دریا سرخ به طرف خلیج فارس منجر به استقرار هسته های بارشی بر روی دامنه های زاگرس گردیده است. بر روی نواحی شمالی، جنوبی و شرقی کشور بارش های سیگنال های نرمال و بیش از حد نرمال بلند مدت را نشان می دهد. 

از نظر دمایی بین الگوی خروجی مدل دینامیک ECM و مدل آماری (آنالوگ) اختلاف نظر وجود دارد. علی رغم آنکه به سبب تقویت زبانه های توده هوای پرفشار و به دنبال آن شارش های شمالی، مدل پیش یابی ECM بر روی غرب منطقه استقرار هوای سردتر را نشان می دهد اما از نظر مدل آماری طی سال های مشابه با وضعیت جاری، به دلیل تقویت زبانه های توده هوای کمفشار سطحی و جریانات جنوبی در لایه میانی جو، هوای گرم بر روی منطقه توسعه پیدا کرده است. این هوای گرمتر بر روی بیشتر مناطق کشور بخصوص بر روی نیمه شمالی گسترش یافته و تنها بر روی جنوبشرق کشور از استیلای هوای گرمتر خارج بوده است. 

همواره برای تفسیر الگوهای آب و هوایی نگاهی بر خروجی مدل معتبر Cfsv2 خواهیم انداخت چرا که اعتقاد داریم آخرین روندها در شرایط جوی را می توان از روی خروجی این مدل بررسی و تحلیل نمود. 

بر اساس آخرین خروجی مدل CFSv2 طی ژانویه بر روی اوراسیا پشته پر ارتفاع عمیقی حاکمیت دارد که حدود جنوبی آن تا شمال خاورمیانه گسترش می یابد. از طرفی با فعالیت کم ارتفاع عمیق بر روی شمال اطلس پشته پر ارتفاع آزور همپیوندی با پرفشار اوراسیا برقرار می نماید. این وضعیت موجب برقراری جریانات شمالی بر روی جنوب شرق اروپا (بالکان شده) و فعالیت سیکلونی را بر روی محدوده بالکان - شرق مدیترانه طی ژانویه 2020 به دنبال دارد. بر روی سرتاسر دریا مدیترانه، شمال آفریقا و خاورمیانه میانگین ارتفاع جو نرمال و کمتر از نرمال می باشد که نشان دهنده فعالیت مناسب توده های آب و هوایی در این مناطق می باشد. 

متوسط فشار سطحی بر اوراسیا بی هنجاری مثبت فشار را طی ژانویه 2020 نشان می دهد این در حالی ست که بر روی حوزه شمال اطلس تا شمال غرب اروپا فعالیت کمفشار عمیق آنومالی منفی فشار را به نمایش گذارده است. بر روی حد فاصل دریا مدیترانه، شمال آفریقا و خاورمیانه متوسط فشار سطحی نرمال و کمتر از نرمال بلند مدت می باشد. این شرایط الگوی فشاری نسبتاً مناسبی را در سطح منطقه از نظر شیب فشاری نشان می دهد. 

با مقایسه الگوی های ارتفاعی و فشار مدل های آب و هوایی، در می یابیم که در بین آنها بیشترین شباهت با الگوی ترسیم شده آماری (آنالوگ)، مدل CFS می باشد که فعالیت زبانه های توده هوای کمفشار اروپایی را  از سمت غرب به روی منطقه نشان داده و بر روی اوراسیا زبانه های پرفشار استقرار دارد. این الگوی تقویت زبانه های توده هوای کمفشار در سطح و همراهی آنها با جریانات جنوب غربی لایه تراز میانی جو هوای گرمتری را به روی منطقه به ارمغان می آورد و هوای سردتر بر روی آسیا میانه و بخش هایی از شرق منطقه فرکانس وقوع را نشان می دهد. 

الگوی دمایی ژانویه 2020 خروجی مدل CFSv2 نشان دهنده بی هنجاری متوسط دما هوا بر روی 2/3 شمالی کشور (به استثنای نوار ساحلی با سیگنال های سرد)  می باشد. این در حالی ست که بر روی نیمه جنوبی کشور سیگنال هایی از دماهای نرمال و در نواحی کمتر از نرمال بلند مدت دیده می شود.

از نظر بارشی مدل CFS بر روی شمال غرب، غرب، بخش های شمالی بارندگی های ماه ژانویه 2020 را نرمال و بیش از نرمال نشان می دهد. این وضعیت با گسترش جریانات مرطوب بر روی بخش های جنوبی، مرکز و شرق کشور نیز به چشم می خورد، در حالی ست که بر روی جنوب غرب سیگنال هایی از کاهش بارندگی ها انتظار می رود.

جمع بندی ها:

با عنایت به تحلیل نقشه های هواشناسی به نظر می رسد طی دیماه 1398 بارندگی ها بر روی بیشتر مناطق کشور در حد نرمال بلند مدت باشد. بارش ها بر روی شمال غرب، غرب، نواحی شمالی، جنوب و شرق کشور نرمال و بیش از نرمال بلند مدت می باشد. از نظر دمایی به طور میانگین دیماه گرمی بر روی بیشتر مناطق کشور حاکمیت داشته که بر روی بیشتر مناطق 1 تا 2 درجه بیش از حد نرمال بلند مدت بوده اما در بخش های جنوبی نرمال خواهد بود. بطور کلی نیمه اول دیماه 98 نسبت به سطح هنجار بلند مدت گرمتر بوده (با تمرکز بر روی 2/3 شمالی کشور)، طی نیمه دوم ماه با تغییر در الگوی های فرامنطقه ای ناشی از تغییر فازی شاخص های آب و هوایی (نظیر گرایش فاز NAO به مثبت، الگوی مثبت PNA و ...) بخصوص دهه انتهای آن از بیهنجاری های گرمایشی در سطح کشور کاسته خواهد شد و امکان وقوع ناهنجاری های سرمایش هوا بر روی کشور دور از انتظار نمی باشد. 

بر روی مناطق مرتبط با نیمه شمالی خلیج فارس (بخش هایی از خوزستان و بوشهر) سیگنال هایی با بارش های نرمال تا کمتر از حد نرمال بلند مدت به چشم می خورد که به دلیل عدم تطابق مدل های آب و هوایی دینامیک و آنالوگ از عدم قطعیت در وقوع همراه می باشد.