نشریه جغرافیا و توسعه: تعداد روزهای یخبندان ایران در هر دهه رو به کاهش ست

---

با توجه به نتایج پژوهشگران دکتر سید ابوالفضل مسعودیان و دکتر محمد دارند، بطور کلی روند تعداد روزهای یخبندان ایران روبه کاهش است. تنها در گستره ی بسیار کوچکی از ایران روند تعداد روزهای یخبندان مثبت است که بر روی بلندی های زاگرس و البرز دیده میشود. در مناطق پست و هموار ایران روند منفی است.

بر اساس نتایج این یافته که در نشریه جغرافیا و توسعه شماره 39 تابستان 1394 صفحات 49 الی 60 چاپ شده است، یکی ازمهمترین آثارگرمایش جهانی اخیر، کاهش تعداد روزهای یخبندان و افزایش طول دوره ی فصل بدون یخبندان است. نتایج این پژوهش نشان داد که روند تعداد روزهای یخبندان ایران در بیشتر گستره ی ایران رو به کاهش است. مناطقی که روند منفی تعداد روزهای یخبندان را نشان می دهند، برروی شمال غرب کشور و نواحی پست و هموار مرکزی، جنوبی و شرقی ایران قرار دارد. روند تعداد روزهای یخبندان در گستره ی بسیار کوچکی از ایران مثبت است که آنهم بر روی ناهمواری های زاگرس و البرز دیده می شود. بیشترین درصد از گستره ی روند منفی تعداد روزهای یخبندان در بین ماه های سال، مربوط به دی ماه و بیشترین درصد ازگستره ی ایران که دارای روند مثبت است مربوط به اسفند است. بیشترین شیب روند مناطقی که دارای روند مثبت است مربوط به ماه اسفند است. تعداد روزهای یخبندان ایران در فصل تابستان و خرداد بدون روند است. بطور کلی میتوان گفت که در فصل گرم سال تعداد روزهای یخبندان ایران ایستا و بدون تغییر است درحالی که در فصل سرد سال تعداد روزهای یخبندان تغییرات بسیار زیادی را از خود نشان می دهد. روند تعداد روزهای یخبندان سالانه نیز کاهشی است.

شمال استان تهران بیشترین شیب روند کاهشی تعداد روزهای یخبندان را دارد. شیب روند تعداد روزهای یخبندان سالانه در شمال استان تهران 28 تا 35 روز در سال به ازای هر دهه رو به کاهش است. بیشترین افزایش تعداد روزهای یخبندان بر روی رشته کوه های البرز در شمال سمنان و جنوب غرب استان خراسان شمالی قراردارد.

میانگین تعداد روزهای یخبندان ایران نشان می دهد که ماههای خرداد تا شهریور ایران عاری از یخبندان است. بیشترین تعداد روزهای یخبندان به ترتیب در ماه دی، بهمن و آذر رخ می دهد. در ماه دی تعداد روزهای یخبندان ایران بطور متوسط به 15 روز می رسد .تعداد روزهای یخبندان درنقاط مختلف پهنه ی ایران با هم بسیار متفاوت است .بیشترین یخبندان ها در محور کوهستانی شمال غرب- جنوب شرق رخ می دهد  که عمدتا از نوع  یخبندان های تابشی است و در مرتبه دوم در شمالشرق اتفاق می افتد که نتیجه پرفشار سیبری است و عمدتا ازنوع یخبندانهای وزشی است. نوار باریکی در سواحل جنوب ایران از بوشهر تا پسابندر در جنوبشرق ایران در طول سال بدون یخبندان است. دلیل این امر نزدیکی به پهنه های بزرگ آب جنوب و تعدیل دمای هوا در اثر رطوبت جوی و عرض جغرافیایی پایین است.

در ماه فروردین روند تعداد روزهای یخبندان به صورت نوار باریکی بر روی کوههای زاگرس (شهرکرد، خرم آباد) و بر رشته کوههای البرز به صورت پراکنده بر روی سمنان و جنوب گرگان مثبت است. بطور کلی 4.2  درصد از گستره ی ایران روند مثبت و 2.9 درصد از آن روند منفی و 92.9 درصد بدون روند است. در 1.2 درصد از مناطقی که دارای روند منفی است شیب روند تعداد روزهای یخبندان 4 تا 6 روز در دهه کاهشی است و در 9.2 درصد از مناطقی که دارای روند مثبت است، شیب روند 2 تا 4 روز در دهه افزایشی است. 

روند تعداد روزه ای یخبندان د ر ماه اردیبهشت تقریبا در تمام گسترهی ایران (98.3) بدون روند است و در0.6 درصد از گستره ی ایران روند منفی و در 0.7 درصد از آن روند مثبت است. مناطقی که روند از خود نشان می دهند شیب روند بسیار کوچک است. 

در ماه خرداد روند تعداد روزهای یخبندان در تمام ایران زمین بدون روند است. 

در فصل تابستان تعداد روزهای یخبندان بدون روند است. 

در ماه مهر همانند ماه اردیبهشت روند تعداد روزهای یخبندان تقریباً در بیشتر مناطق ایران (99.3 درصد از پهنه ی ایران) بدون روند است. 

در ماه آبان 10.4 درصد از گستره ی ایران روند منفی تعداد روزهای یخبندان را نشان می دهد. مناطقی که روند منفی نشان می دهند در کرمان، یاسوج، ارومیه ومشهد دیده می شود. تنها 2.4 درصد از پهنه ی ایران روند مثبت تعداد روزهای یخبندان را نشان می دهد که به صورت بسیار پراکنده بر روی رشته کوههای زاگرس و البرز دیده می شود. بر روی مناطقی که تعداد روزهای یخبندان روند دیده می شود، در 23 درصد از آن شیب روند کاهشی آن 2 تا 4 روز در هر دهه است و حدود 3 درصد از آن شیب روند افزایشی 2 تا 4 روز در دهه است. 

در ماه آذر روند تعداد روزهای یخبندان در حدود 38 درصد از گستره ی ایران منفی است. این مناطق بر روی شمال غرب ایران، نواحی مرکزی و شرق ایران قرار دارد. تنها بر روی حدود 2 درصد ایران روند تعداد روزهای یخبندان مثبت است که بر روی سمنان و جنوب گرگان دیده میشود. شیب روند نیز در مناطقی که دارای روند هستند زیاد است. حدود 55 درصد از گستره ی دارای روند دارای شیب روند منفی 2 تا 4 روز در دهه است و در 1.5 درصد از آن شیب روند مثبت 2 تا 4 و در 0.5 درصد آن 4 تا 6 روز در دهه است.

ر وند تعداد روها ی یخبندان در دی ماه تقریبا در نصف گسترهی ایران ( 49.4 درصد) منفی است. بیشترین گستره ی ایران که روند منفی از خود نشان می دهد مربوط به این ماه از سال است. این مناطق بیشتر در نیمه ی شرقی ایران، جنوب غرب و شمال غرب ایران قرار دارد. تنها در 0.8 درصد پهنه ی ایران روند مثبت است که بر روی سمنان قرار دارد. در 5 درصد از مناطقی که تعداد روزهای یخبندان دارای روند است، شیب روند 4 تا 6 روز در دهه نزولی است. 

در ماه بهمن روند تعداد روزهای یخبندان در 18 درصد از گستره ی ایران منفی است. این مناطق به صورت پراکنده در نواحی مرکزی، شمال غرب و استان فارس قرار دارد. در 3.4 درصد از ایران روند تعداد روزهای یخبندان مثبت است که به صورت بسیار پراکنده بر روی بیرجند و جنوب استان فارس دیده می شود. حدود 22 درصد از مناطقی که دارای روند است، شیب روند آن 2 تا 4 روز در دهه نزولی و حدود 9 درصد آن شیب روند 2 تا 4 روز در دهه مثبت است. 

در بین ماههای سال، بیشترین گستره ی از ایران که روند تعداد روزهای یخبندان مثبت است مربوط به ماه اسفند است. در این ماه از سال گسترهی روند مثبت تعداد روزهای یخبندان بیشتر از گسترهی روند منفی است. مناطقی که دارای روند منفی تعداد روزهای یخبندان است در نیمه ی مرکزی ایران قرار دارد. در حالی که مناطقی که دارای روند مثبت تعداد روزهای یخبندان است بر روی رشته کوههای زاگرس و البرز، بیرجند و زنجان دیده می شود. شیب روند در این ماه از سال بر روی مناطقی که دارای روند است، بسیار شدید است. حدود 20 درصد از مناطق دارای روند دارای شیب مثبت 2 تا 4 روز و در 1 درصد آن 4 تا 6 روز در دهه است. 

روند سالانه ی تعداد روزهای یخبندان در 47.3 درصد از گسترهی ایران منفی است که بر روی مناطق پست و هموار نیمه ی مرکزی ایران، جنوب و شمال غرب ایران قرار دارد. در حدود 5 درصد از ایران روند تعداد روزهای یخبندان مثبت است که بر روی رشته کوههایه زاگرس و البرز و بیرجند قرار دارد. حدود 39 درصد مناطقی که دارای روند است، شیب روند 7 تا 14 روز در سال نزولی است. در 3.5 درصد از مناطقی که دارای روند است، شیب روند 7 تا 14 روز در سال صعودی است.