تحلیل آب و هوای کشور طی بهمن ماه 1398

---

طبق پیش بینی های صورت گرفته؛

بارندگی بهمن ماه در سطح کشور از نظر مکانی و زمانی بینظم و ناهمگون پیش بینی می شود که در بسیاری از مناطق کشور درجاتی از کاهش نسبت به حد نرمال بلند مدت را نشان می دهد، طی این ماه بطور کل متوسط دما هوا در اقصی مناطق کشور نسبت به حد نرمال بلند مدت سردتر خواهد بود.

ورتکس قطبی طی ماه های گذشته مورد فشار و استرس زیادی قرار داشته است. اما علی رغم آن این استرس ها نیرویی به اندازه کافی جهت اضمحلال تاوه را دارا نبوده و در نتیجه، بطور میانگین تاوه قطبی نسبت به حد نرمال بلند مدت خود قویتر ظاهر شده است. قویتر شدن تاوه قطبی موجب نگه داشت هوای سرد شمالگان در حوزه قطب می باشد و امکان سرازیر شدن آن به سمت عرض های پایین را سلب می نماید. همین امر موجب بروز هوای گرم بر روی روسیه و بخش هایی وسیعی از اروپا به دلیل استقرار توده هوای پرفشار شده است. پیش بینی می شود این شرایط طی بهمن ماه 98 نیز کم و بیش تداوم داشته باشد. نمایه ورتکس یعنی نوسان قطبی (AO) به مثابه قدرتمندی تاوه قطب شمال در مقادیر مثبت خود واقع خواهد بود. گرچه پیش یابی ها نشان دهنده سیگنال هایی از کاهش مقادیر مثبت شاخص AO می باشند که کاهش قدرت تاوه را نشان می دهد، اما این روند افول مقادیر مثبت نوسان AO به اندازه ای نیست که منجر به تقسیم شدن ورتکس به 2 سلول کاملاً منفک از هم گردد. 

بر اساس ارتباط و پیوند الگوهای فشاری در اتمسفر، نوسان AO مثبت با تقویت پشته پرارتفاع جو بر روی اروپا - اوراسیا همراه می باشد و هوای گرمی را بر روی آن استقرار می نماید.

بر اساس مشاهدات صورت گرفته بر روی لایه فوقانی جو در سطح استراتوسفر، نواحی گرم و سرد در تراز 30 هکتوپاسکال همچنان به دوران در مناطق قطبی می پردازند. این کمپلکس دما و فشاری استراتوسفر می تواند به ایجاد یک سناریوی احتمالی تشکیل ناوه عمیق در سطح جو تحتانی (تروپوسفر) در هفته دوم بهمن ماه منجر شود. دوران نواحی گرم و سرد بر فراز استراتوسفر قطب شمال در حال تکرار واقعه ای است که قبلاً چند ماه پیش در نیمکره جنوبی در اواخر زمستان نیمکره رخ داده و سبب گرمایش جو شده بود، در ادامه این گرمایش به میانه تروپوسفر سرازیر (نزول) یافته و در نهایت منجر به فاز منفی بسیار قوی نوسان جنوبگان AAO شد (یکی از دلایل آتش سوزی های اخیر استرالیا). ممکن است این سناریو در نیمکره شمالی هم اتفاق بیوفت که در پی آن الگوی فاز منفی AO/NAO (بیشتر ناشی از لایه تحتانی جو) از نیمه دوم بهمن ماه غالب می شوند. ما در اواسط پاییز تا اوایل زمستان میزانی از پدیده گرمایش جوی را شاهد بودیم که منجر به بروز برف و سرما زودرس در سطح کشور شد. 

در تصویر ذیل روند تغییرات الگوی دما و ناهنجاری آن در لایه تراز 30 هکتوپاسکال طی 15 روز آینده بر فراز استراتوسفر قطبی مشاهده می شود؛ در برهه نخست گرمایشی وسیع بر روی اوراسیا، ورتکس را به سمت نیمکره مقابل یعنی آمریکای شمالی - اقیانوس آرام سوق می دهد. اما بتدریج با توجه به تغییر در نوسانات شاخص های اتمسفری از میزان گرمایش / شدت پرفشار اوراسیا (اروپا) کاسته شده و بر میزان گرمایش نیمکره متقابل (آمریکای شمالی) افزوده می گردد (تضعیف فاز مثبت AO/NAO). با تداوم این روند، طی اوایل هفته دوم بهمن ماه  ورتکس به سمت نیمکره شرقی و بر روی روسیه لغزش یافته و تاوایی ناشی از آن تا منطقه جنوب غربی آسیا گسترش یابد. این شرایط می تواند القا کننده  تضعیف مقادیر مثبت نوسانات  AO/NAO بوده و بدین ترتیب قفل انحصار هوای سرد عرض های بالای شمالگان را باز نماید. با استقرار محور تاوه بر روی غرب روسیه و کشیدگی آن تا جنوب غرب آسیا می تواند تاوایی لازم برای تشکیل ناوه های عمیق را در سطح منطقه فراهم نماید. 

اما این پیش یابی مدل آب و هوایی gfs ، رفتار مشابهی از استراتوسفر قطبی در گذشته طی سه سال 1975، 1989 و 1993 به وضوح مشاهده شده است:

الگوی ماه فوریه بر اساس میانگین سه سال مذکور نشان دهنده پر بارشی کشور بر روی، شمال غرب، غرب، جنوب غرب، بخش های جنوبی و شمال شرق کشور می باشد:

آنومالی میانگین دما هوا ماه فوریه بر اساس برآینده سه سال مذکور نیز سرمایش هوا را بر روی منطقه نشان می دهد، هوای سرد بر روی بخش های شمالی کشور تا بیش از 1.5 درجه سلسیوس معدل دما هوا را کمتر از حد میانگین بلند مدت به پیش برده است که به واسطه ریزش متوالی جریانات سرد شمالی بر روی منطقه می باشد:

اما در عین حال وقتی ما برآیند کل سال های آنالوگ مشابه را در نظر می گیرم نتایج بطور کلی دچار تغییر می شوند؛ یک سیمای کلی از کاهش بارندگی ها طی ماه فوریه به چشم می خورد، بخش های غربی تا جنوبی و شمالی از یک بیهنجاری منفی بارش برخودار می شوند اما بخش های مرکزی به سمت شرق و حتی بخش هایی از جنوب شرق کشور سیگنال های منفی بارندگی ها در آنها دیده نمی شود. 

الگوی الاکلنگی گرمایش نیمه غربی - سرمایش شرقی حکایت از برقرار الگوی شمال غربی جریانات از جانب توده هوای پرفشاری هست که سطح نواحی غربی و شمالی منطقه جنوب غرب آسیا را تحت تاثیر قرار داده و امکان نفوذ نرمال و کلاسیک توده هوای آب و هوایی را به سطح کشور سلب و یا کاهش داده است:

چنین چشم اندازی در خصوص پیش یابی الگوی بارش کشور طی بهمن ماه 98 از خروجی ecmwf- eps نیز مشاهده می شود:

طی بهمن ماه 98 مقادیر بارندگی ها از یک ناهمگنی زمانی  و مکانی در توزیع مواجه می باشد؛ در حالی که انتظار می رود مقادیر مجموع بارندگی ها بر روی بخش های شمالی کشور عمدتا بر روی نواحی از شمال غرب، دامنه های البرز، شمال شرق، نواحی غرب تا بخش هایی از جنوب کشور در امتداد زاگرس نسبت به حد نرمال بلند مدت کاهش خواهد یافت، بارندگی ها بر روی بخش جلگه ای استان خوزستان، نوار ساحلی خلیج فارس، بخش های مرکزی به سمت شرق و جنوبشرق، و نقاط محدودی از شمال غرب و شرق سواحل شمالی بارش ها نرمال و گرایش به بیش از نرمال بلند مدت را نشان می دهند:

میانگین دما هوا کشور طی بهمن ماه 98 نشان دهنده بی هنجاری منفی در اقصی مناطق کشور می باشد، این بی هنجاری دما هوا بر روی بخش نیمه غربی شامل شمال غرب تا جنوب غرب کشور مشهود می باشد که در برخی از این مناطق تا 5 درجه سلسیوس نیز بیهنجاری دما هوا نسبت به حد میانگین بلند مدت به چشم می خورد. این در حالی است که بر روی بخش شرقیِ نیمه شمالی که عمدتاً نواحی از استان سمنان و جنوب خراسان رضوی را شامل می شود بین نیم تا 1 درجه سلسیوس گرمتر از حد نرمال بلند مدت می باشد، بر روی کرانه های سواحل شمالی کشور در نواحی از آن متوسط دما هوا نرمال تا 0.5 درجه سلسیوس گرمتر از حد نرمال بلند مدت پیش بینی می شود. 

الگوی پیش یابی بارندگی خروجی مدل CFSv2 نشان دهنده افزایش میزان بارندگی های کشور طی برهه نخست بهمن ماه می باشد؛ بطوریکه در اوایل ماه در بیشتر مناطق کشور بارندگی ها نسبت به حد نرمال بلند مدت افزایش را نشان می دهد. هر چه از دوره اوایل بهمن به سمت اواسط ماه می رویم بر بی نظمی پراکنش و توزیع بارش ها در سطح کشور افزوده می گردد، در حالی که به دلیل تضعیف در قدرت جبهه همگرایی دریا سرخ بارندگی ها بر روی جنوب غرب و بخش هایی از غرب کشور بطور نسبی رو به کاهش می رود، بخش هایی از مرکز به سمت شرق و دامنه های جنوب شرقی زاگرس بارندگی های نرمال و بیش از نرمالی را دریافت می نمایند. 

انتظار می رود مجدداً، از اواسط بهمن بتدریج روند بی نظمی بارندگی ها در سطح کشور معکوس شده، همگرایی دریا سرخ تقویت شده و جبهه بارندگی ها در سطح منطقه مجدداً روند فزونی را در پیش بگیرد و بارندگی ها در طی دهه سوم بهمن ماه در سطح کشور به حد نرمال و بیش از نرمال بلند مدت گرایش یابد. 

نتیجه گیری:

1. بارندگی ها طی بهمن ماه از یک بی نظمی زمانی و مکانی تبعیت می نماید؛ به این ترتیب که طی دهه نخست بهمن ماه سطح بارندگی ها در اقصی نقاط کشور نسبت به حد هنجار بلند مدت گرایش به بیش از نرمال می باشد، بتدریج از انتهای دهه نخست تا اواسط ماه بارندگی ها رو به کاهش خواهد رفت و مجدداً از دهه سوم ماه سطح بارندگی ها در کشور فزونی می یابد.
2. سیمای کلی بارندگی در بسیاری از مناطق کشور درجاتی از کاهش نسبت به حد نرمال بلند مدت را نشان می دهد، این کاهش بارش ها در نواحی از شمال غرب (به استثنای آذربایجانی غربی، نواحی از اردبیل)، غرب (نیمه شرقی کردستان نرمال)، دامنه های زاگرس مرکزی (نواحی جلگه خوزستان نرمال) به سمت مناطقی از جنوب کشور و استان های مرتبط با البرز (استان قم نرمال و بیش از نرمال) به چشم می خورد.
3. در نواحی مرکزی به سمت بخش های شرقی و حتی جنوب شرقی امکان دریافت بارندگی های نرمال و بیش از نرمال دور از انتظار نمی باشد؛ استان هایی همچون اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، مناطقی شرقی کرمان و بخش هایی از سیستان و بلوچستان در این محدوده واقع می باشند. 
4. طی بهمن ماه بطور کلی متوسط دما هوا در سطح کشور نسبت به حد نرمال بلند مدت سردتر بوده، به استثنای کرانه های شمالی کشور شامل نواحی از گیلان و نیمه غربی مازندران که معدل دما بهمن ماه نرمال تا 0/5 درجه بیش از حد نرمال بلند مدت خواهد بود.