تحلیل وضعیت بارش و دما کشور طی فصل پاییز 1398

---

پهنه بندی مجموع بارش فصل پاییز سال جاری عمده بارندگی ها را بر روی کرانه های شمالی، استان های حاشیه البرز، نواحی از غرب، جنوب غرب و استان های جنوبی کشور نشان می دهد. میانگین بارندگی فصل پاییز سال جاری درکل کشور 32 درصد (19 میلی متر) نسبت به حد نرمال بلند مدت افزایش یافت، به طوری که 21 استان بالاترین مقدار بارندگی ها را نسبت به حد نرمال بلند مدت دریافت کردند. میانگین دمای فصل پاییز در سطح کشور 0/7- درجه سلسیوس کمتر از نرمال بلند مدت به ثبت رسید که در این میان میانگین دما هوا فصل پاییز در 26 استان نرمال و کمتر از نرمال بوده که بیشترین میزان کاهش میانگین دما فصل پاییز در استان کرمان با 1/5 درجه سلسیوس گزارش شده است.

طی پاییز سال جاری، الگوی بیهنجاری واچرخندی بر فراز شمال دریا سیاه و گسترش پشته پر ارتفاع جو در سرتاسر جنوب شرق اروپا تا آسیا میانه امکان تاثیر گذاری نرمال و کلاسیک سامانه های آب و هوایی را بر روی بخش هایی از کشور سلب نمود که در نهایت سبب شد بر روی شمال غرب، بخش هایی از غرب، جنوب غرب، مناطقی از سواحل شمالی و شمال شرق نسبت به حد نرمال بلند مدت بارندگی های کمتری دریافت شود. الگوی گردش واچرخندی بر روی شمال دریا سیاه با ریزش جریانات منجر به شکل گیری الگوی گردش ناهنجار چرخندی در جنوب کشور گردید که فعالیت های این کم ارتفاع به موازات گسترش زبانه های توده هوای کمفشار سطحی با انتقال رطوبت جنوبی موجب بارش های مناسب پاییزی بر روی استان های جنوبی گردید.

آمار بارندگی ها فصل پاییز 98 نشان می دهد، نزولات جوی بر روی بخش های جنوبی، مناطقی از غرب، جنوب غرب، دامنه های البرز، نوار شرقی و بخش هایی از سواحل شمالی کشور نسبت به حد نرمال بلند مدت افزایش یافته است. این در حالی ست که بر روی شمال غرب، مناطقی از غرب، برخی از مناطق زاگرس جنوب غربی، غرب سواحل شمالی و شمال شرق کشور، بارندگی ها نسبت به حد نرمال بلند مدت کاهش یافته است. 

 مقادیر بارندگی در پاییز سال جاری در کل کشور 32 درصد (19 میلی متر) نسبت به میانگین بلند مدت افزایش یافت که در این میان 21 استان بالاترین میزان ریزش ها را نسبت به مقادیر نرمال بلند مدت دریافت نمودند. این استان ها بر اساس میزان مقادیر دریافت بارش به ترتیب عبارتند از: هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، سمنان، خوزستان، قزوین، قم، تهران، مازندران، ایلام، خراسان جنوبی، زنجان، همدان، مرکزی، البرز، کهکیلویه و بویراحمد، خراسان رضوی، اصفهان و لرستان. در بین استان هایی که بیشترین میزان بارش فصل پاییز را نسبت به حد نرمال بلند مدت دریافت نموده اند، استان هرمزگان با 307 درصد نرمال بالاترین افزایش دریافتی بارندگی ها را به خود اختصاص داده است. در مقابل از 31 استان کشور 10 استان مقادیر بارندگی فصل پاییز در آنها به حد نصاب نرمال بلند مدت نرسید که بیشترین میزان کاهش بارش از آن استان آذربایجان شرقی با 36 درصد کمتر از نرمال بود. 

پهنه بندی مجموع بارندگی دریافت شده طی پاییز سال جاری نشان می دهد که عمده بارندگی ها بر روی کرانه های شمالی کشور، بخش های غرب، جنوب غرب و جنوب کشور ثبت شده است. پس از کرانه های شمالی کشور، هسته های بارندگی بر روی زاگرس مرکزی بر روی نواحی از استان لرستان، چهار محال و بختیاری، شرق خوزستان، بوشهر، فارس و غرب استان هرمزگان واقع گردیده اند.

پهنه بندی انحراف مجموع بارش دریافتی فصل پاییز نشان می دهد که بارندگی ها بر روی شمال غرب، نواحی از غرب، کرانه های غربی سواحل شمالی کشور، زاگرس جنوب غربی، ارتفاعات البرز مرکزی و مناطقی از شمال شرق کشور نسبت به حد نرمال بلند مدت کاهش یافته است. این در حالی است که بارندگی ها بر روی کرانه های مرکزی و شرق سواحل شمالی، استان های مرتبط با البرز جنوبی، مناطقی از غرب و جنوب غرب، عمده مناطق استان های جنوبی و همینطور نوار شرقی کشور میزان دریافت آنها از بارندگی های فصل پاییز 98 در مقایسه با حد نرمال بلند مدت افزایش داشته است.

از نظر دمایی میانگین دمای فصل پاییز در سطح کشور 0/7 درجه سلسیوس کمتر از نرمال بلند مدت ثبت شده است. میانگین دما هوا در 26 استان نرمال و کمتر از نرمال بوده که بیشترین میزان کاهش میانگین دما فصل پاییز در استان کرمان با 1/5 درجه سلسیوس گزارش شده است. این در حالی است که 5 استان کشور دارای میانگین دما فصل بیش از حد نرمال بلند مدت بوده اند که آذربایجان غربی با 0/7 درجه سلسیوس بیشترین میزان افزایش دما را به خود اختصاص داد.

تر (ترین های) فصل پاییز 1398

• بارش: بیشترین بارش 24 ساعت مهر 98 ایستگاه تالش در استان گیلان با 119/6 میلی متر گزارش شده است. بیشترین میزان مجموع بارش مهر 98 از ایستگاه رامسر با 271/1 میلی متر ثبت شده است.
• دما: کمترین و بیشترین دمای ثبت شده در مهر 98 بترتیب از آن خلخال در استان اردبیل با 1/9- درجه سلسیوس و آغاجاری در استان خوزستان با 47 درجه سلسیوس گزارش شد.

بارش: بیشترین بارش 24 ساعت آبان 98 ایستگاه کیاشهر 181 میلی متر گزارش شده است. بیشترین میزان مجموع بارش آبان 98 از ایستگاه کیاشهر با 394/9 میلی متر ثبت شده است.

کمترین و بیشترین دمای ثبت شده در آبان 98 بترتیب از آن کوهرنگ با 16/3- درجه سلسیوس و میناب هرمزگان با 39/9 درجه سلسیوس به ثبت رسید. 

• بارش: بیشترین بارش 24 ساعت آذر 98 ایستگاه بستک در استان هرمزگان با 198/5 میلی متر گزارش شده است. بیشترین میزان مجموع بارش آذر 98 از ایستگاه بستک هرمزگان با 249 میلی متر ثبت شده است. 
• کمترین و بیشترین دما ثبت شده در آذر 98 بترتیب از آن کوهرنگ با 21- درجه سلسیوس و میناب هرمزگان با 30.4 درجه سلسیوس بوده است.

تحلیل سینوپتیک هفتگی فصل پاییز 1398

طی هفته اول مهرماه با استقرار ناوه عمیق بر روی روسیه جریانات ناپایدار ناشی از آن سبب وقوع بارندگی هایی بر روی کرانه های شمالی کشور (با تمرکز بر استان گیلان) گردید در همین اثنا باقی مناطق کشور تحت حاکمیت توده هوای پر ارتفاع جنب حاره ای قرار داشت. در نواحی جنوب شرق کشور استقرار زبانه های توده هوای مرطوب موسمی تابستانه، بارندگی ها را بر روی نواحی جنوب شرق کشور (استان سیستان و بلوچستان) به ارمغان آورد که در برخی از مناطق سبب جاری شدن رواناب و طغیان آب رودخانه های فصلی شد.

طی هفته دوم مهرماه با تقویت پشته پر ارتفاع بر روی شمال کاسپین جریانات غربی بر روی تراف کم ارتفاع آسیا بریده و به طرف جنوب بر روی بخش های شرقی منطقه (افغانستان) بسته شد که تراف ناشی از آن بر روی جنوب شرق کشور واقع گردید. به دلیل تاخیر در فرآیند برگشتی موسمی تابستانه (عقب نشینی توده هوای مونسون تابستانه = Withdrawal) و فعالیت توده هوای مونسون تابستانه، تراف مذکور با کسب رطوبت جنوبی سبب تشدید رخداد بارندگی های بر روی جنوب شرق و نواحی از جنوب تا برهه اواسط مهر ماه شد. 

با فعالیت موج بارندگی ها از سوم مهرماه تا 15 مهرماه در استان سیستان و بلوچستان از حداقل 108 ایستگاه هواشناسی و بارانسنجی استان گزارش بارندگی دریافت شده که بارشهای دو ایستگاه «مچان» و «کجدر» در سرباز بیش از 100 میلیمتر بوده است. بیشترین بارشها به ترتیب مربوط به ایستگاه های «مچان» سرباز با 125، «کجدر» سرباز با 104، «رئیس آباد» سرباز 84.5، «سورکمب» چابهار 72، «اسلام آباد» سراوان 68، شهر مهرستان 66.8.، «مومان» چابهار 66، «دهیرک» قصرقند 61، «پسکوه» سیب سوران 60.5 و «کشیک» سرباز 60 بوده است.

بارش‌های دو هفته نخست پاییز در برخی نقاط سیستان وبلوچستان حداقل در 20 سال اخیر بی سابقه بوده است. در برخی نقاط به اندازه یک سال زراعی استان باران بارید و در برخی ایستگاه‌ها رکوردهای 30 ساله بارندگی‌های مهرماه شکسته شده است.

الگوی بارندگی کشور طی هفته دوم مهرماه منتهی به اواسط ماه افزایش بارندگی ها را بر روی جنوب شرق کشور نشان می دهد:

طی دهه سوم مهرماه با تقویت توده هوای پرارتفاع بر روی اروپا، حدود جنوبی آن بر روی منطقه تقویت شد در ادامه به سمت روزهای واپسین مهرماه با جابجایی شمال سوی پرفشار اروپا به سمت عرض های بالاتر تشکیل یک سامانه کم ارتفاع بر روی منتهی الیه شرقی دریا مدیترانه را منجر شد. این سامانه جریانات ناپایدار را بر روی منطقه توسعه داده و بارندگی ها از سمت شمال غرب به سمت دامنه های شمالی زاگرس و استان های واقع در دامنه های جنوبی البرز و سواحل شمالی گسترش یافت.

طی هفته اول آبان ماه توده هوای مذکور با گسترش بر روی منطقه، ضمن تضعیف سلول پر ارتفاع و جابجایی شرق سوی آن، سبب ایجاد جریانات بارشی بر روی شمال غرب، سواحل شمالی، دامنه های البرز گردید و شروع نخستین بارش فصل را بر روی دامنه های زاگرس جنوبی بطرف بخش های مرکزی کشور به ارمغان آورد. 

الگوی بارندگی هفته چهارم مهرماه که باعث وقوع بارش در شمال غرب، سواحل غربی شمال کشور و استان های مرتبط با البرز مرکزی (بعنوان اولین بارش این مناطق) گردید:

الگوی بارندگی اوایل آبان ماه 98 که نخستین بارندگی را بر روی زاگرس جنوب غربی به سمت بخش های مرکزی به ارمغان آورد:

از اواسط آبان ماه بتدریج با تقویت پشته پرارتفاع جو بر روی جنوب شرق اروپا و گسترش شرق سوی آن بر روی حوزه شمال کاسپین به دلیل افزایش میزان گرادیان فشاری در جهت نصف النهاری موجب بریده شدن جریانات در محدوده غربی ناوه عمیق سلول تاوه قطبی بر روی روسیه شد و سرانجام یک کم ارتفاع بسته از جانب آرال بر روی شرق دریا کاسپین تشکیل شد. این سامانه بریده طی دهه سوم آبان ضمن حرکت به سمت غرب از فراز بخش های شمالی کشور ابتدا موجب کاهش قابل توجه دما و رخدا بارندگی بر کرانه های سواحل شمالی و سپس کل نیمه شمالی کشور بشکل برف و باران شد. 

در بخش های جنوبی وجود جریانات ناپایدار و همراهی آن با جریانات مرطوب جنوبی، بارش هایی را سبب گردید. اما با حرکت غربسوی سامانه و کشیدگی تراف آن بر روی دریا سرخ جبهه بارندگی ها از سمت جنوب غرب تشدید شده و بارندگی های ناشی از آن بیشتر مناطق کشور را تحت تاثیر خود قرار داد که هسته های بارندگی آن بر روی جنوب غرب و حوزه خلیج فارس و همینطور غرب سواحل شمالی کشور واقع گردید. 

انیمیشن الگوی بارندگی سامانه سرد اواخر آبان 98 که منجر به کاهش شدید دما هوا در سطح کشور، رخداد غیر معمول برف آبان ماهی در مناطق غیر مستعد (همچون نواحی مرکزی شهر تهران) و بارندگی های گسترده در بیشتر مناطق از جمله هسته بارندگی در سواحل شمالی کشور، جنوب و جنوب غرب کشور گردید:

اوایل آذر ماه با جابجایی غربسوی سلول پرارتفاع جنب حاره ای و همپیوندی آن با پشته پرارتفاع عرض شمالی بارندگی ها در سطح کشور کاهش یافت. اما طی هفته دوم این ماه با تقویت ناوه عمیق بر روی شمال اروپا و کشیده شدن تراف آن بر روی دریا سیاه سامانه های کم ارتفاع بر روی شرق مدیترانه تشکیل و بارندگی ها بر روی نیمه غربی کشور افزایش یافت. 

الگوی بارندگی هفته دوم آذر ماه که بارش ها عمدتاً بر روی نیمه غربی کشور متمرکز بوده است:

در اواسط آذر ماه سلول کم ارتفاع بسته بر روی منطقه، وقوع بارندگی را بر روی سواحل شمالی، شمال غرب، بخش های غرب و جنوبی کشور موجب شد. اما بتدریج طی نیمه دوم آذر ماه با استقرار پشته پر ارتفاع بر روی سرتاسر بخش های شمالی کشور ضمن روند افزایش ملموس دما هوا در بخش های شمالی تا مرکزی کشور، در پی تقویت زبانه های توده هوا کمفشار جنوبی، موجب وقوع بارندگی های سیل آسایی بر روی نواحی جنوبی کشور در بخش های جنوب غرب، حوزه خلیج فارس و استان های جنوبی کشور شد. در برخی از این استان ها از جمله خوزستان سبب وقوع آبگرفتگی معابر، سیلاب و آسیب به زیر ساخت های شهری شد و از سوی دیگر تقویت ذخایر آبی این استان ها را در پی داشت. 

الگوی بارندگی هفته انتهای آذر ماه 98 که در آن سیلاب های جنوب غرب و جنوب کشور رقم خورد است در نقشه ذیل مشاهده می شود:

طی فعالیت سامانه بارشزا در آبادان 113 میلی متر، اهواز 73 و سه دهم، رامهرمز 60، بندر ماهشهر 43، دزفول 26، بستان 25 و هندیجان 24 میلی متر بارش باران گزارش شد. بیشترین بارش 24 ساعت طی 26 تا صبح 27 آذر 98 ایستگاه بستک در استان هرمزگان با 198/5 میلی متر گزارش شده است. در این بارندگی ها ۲۶ میلیون مترمکعب سیلاب در سد شمیل و نیان و یک میلیون مترمکعب آب به سد میناب در استان هرمزگان وارد شده است.

تحلیل سینوپتیک فصل پاییز 1398

طی پاییز سال جاری به طور میانگین در نیمه شمالی ایران تحت حاکمیت پرارتفاع جو قرار داشته و این پرارتفاع جو محل عامل ریزش جریانات بر روی نیمه جنوبی کشور شده، استقرار یک الگوی سیکلونی را روی مناطق جنوبی کشور فراهم آورده است، این الگوی چرخندی ضمن ایجاد جریانات ناپایدار در ستون جو این مناطق، با کسب رطوبت از عرض های جنوبی بارش های قابل توجهی را بر روی استان های جنوبی کشور فراهم نمود.

الکوی فشار سطحی فصل پاییز، بیانگر فشار بیشتر روی نیمه شمالی و فشار کمتر روی نیمه جنوبی بوده که این فعالیت زبانه های کمفشار سطحی با نوسانات کم ارتفاع لایه تراز میانی جو بر روی نیمه جنوبی بارندگی های مناسبی را طی فصل رقم زد.

بازتابش تشعشات طول موج بلند (OLR) نیز موید این مطلب بوده که نیمه جنوبی بطور کل از تابش کمتری برخودار بوده است. به عبارت دیگر، آسمان مناطق جنوبی کشور نسبت به نرمال بلند مدت این نواحی، از ابرناکی بیشتری برخودار بوده و در نتیجه بازتابش کمتری به ماهواره های سنجش امواج رسیده است (مقادیر منفی OLR). اما در مقابل در بخش های شمال کشور و بطور متمرکز در استان های واقع در شمال غرب، آسمان از ابرناکی کمتری نسبت به نرمال این مناطق تجربه شده است. (مقادیر مثبت OLR)