الگوی سرد ژانویه 2019 مدل JMA و همبستگی آن با وقوع گرمایش استراتوسفری در طی سال های آنالوگ مشابه

---

ران جدید مدل JMA دسامبر 2018 برای چشم انداز الگوی ماه ژآنویه منتشر شد!!! این چشم انداز بسیار هیجان انگیز و حیرت آور ست. در این الگو ما با بلاکینگ عرض های جغرافیایی بالا در اوراسیا و الگوی سیکلونی قوی بر روی شمال اقیانوس اطلس - غرب اروپا مواجه ایم. در نتیجه شاخص نوسان های اطلس شمالی و الگوی غرب روسیه – شرق اطلس  بترتیب در فازهای مثبت و منفی خود واقع هستند. افزایش ارتفاع ستون جو بر روی شمالگان بیانگر گرایش شاخص AO به فاز منفی خود می باشد. شاخص نوسان Scand نیز با آنومالی مثبت بر روی شبه جزیره اسکاندیناوی در فاز مثبت خود است. الگوی الاکلنگی ارتفاع مثبت بر روی غرب و منفی آن بر روی شرق آمریکای شمالی فاز مثبت الگوی PNA را نشان می دهد. 

• بروز دیرهنگام ضعیف تامتوسط انینو
• گرمایش شمال اقیانوس آرام (+ PDO)
• فاز مثبت NAO
• گذار فاز شرقی (منفی) به غربی (مثبت) نوسان QBO
• درجه خفیف مودوکی بر روی گستره حوزه ENSO
• فعالیت ضعیف خورشیدی
• فازمثبت PNA

با توجه به پیش بینی تضعیف بادهای مداری تراز لایه 10 هکتوپاسکال طی اواخر ماه دسامبر 2018 بر روی نیمکره شمالی طی چشم اندازهای ترسیم شده توسط مولفه های مدل GFS، افزایش حرکت نصف النهاری بادهای جو فوقانی و حتی وقوع گرمایش ناگهانی استراتوسفری (SSW) پیش بینی می شود. آخرین نمودار فضایی شاخص QBO نشان می دهد که نوسان QBO در مد چینش فاز غربی خود است، که در مقایسه با  الگوی رویدادهای تضعیف ورتکس استراتوسفری، بویژه در طی ماه دسامبر سازگار می باشد:

 

در طی سال های آنالوگ مشابه وقوع گرمایش استراتوسفری (SSW) بر روی آسیا طی اواخر ماه دسامبر مشابه چشم اندازهای اواخر دسامبر 2018 دیده می شود:

همه این شرایط بیانگر تضعیف و جابجای ورتکس قطبی شمالگان می باشد، پیش بینی نحو رفتار و آرایش حلقه های بادهای حول ورتکس مساله بسیار مهمی می باشد چرا که اعتقاد بر این ست که الگوی آرایش ورتکس قطبی می تواند بر روی مسیر حرکت توده های آب و هوایی نیمکره شمالی تاثیر گذار بوده و در نتیجه ویژگی ها دما و بارش را تعیین نماید.

از این رو با توجه به این خروجی مدل JMA چشم انداز ماه ژانویه 2019 ما به دنبال سال هایی در تاریخچه آب و هوا بودیم که بیشترین میزان شباهت را به این خروجی داشته و ضمن آنکه در این سال ها در اواخر ماه دسامبر با پدیده گرمایش بر روی آسیا مواجه بوده اند. ما به سال های 1912، 1969، 1970، 1977، 1978، 1984 و 1996 رسیدیم !!!!

برآیند این سال ها بارش های فرانرمالی را در بسیاری از مناطق کشور طی ژانویه نشان می دهد، نکته مسرت بخش افزایش بارندگی ها بر روی بخش های جنوبی کشور می باشد، فعالیت سیکلونی بر روی منتهی الیه شرقی دریا مدیترانه با بی هنجاری های مثبت بارش مسیر توده های آب و هوایی را از بخش شمالی غربی به کشور نشان می دهد. مسیر محور جت استریم جنب حاره موجب هدایت جریانات مرطوب در راستای جنوب - شرقی بر روی فلات ایران می نماید. 

الگوی دمایی بر روی کشور با بی هنجاری منفی مواجه می باشد.

طبق الگوی برآیند ژانویه این سال ها ما مشاهده می کنیم که بر روی اوراسیا استقرار پشته بلاکینگ با الگوی واچرخندی سبب فرارفت سرد بر روی بخش وسیعی از آسیا می گردد، این هوای سرد در غالب فرود مورب تا آسیا جنوب غربی و خاورمیانه کشیده شده ست که بسیار شباهت به الگوی JMA ماه ژانویه  دارد. 

باز آنالیز این سال ها عبارتند از:

1- با توجه رخداد النینو مودوکی بر روی آب های حاره اقیانوس آرام طی دسامبر 2018 که با گرمایش SST بر روی نواحی شرق - مرکزی حاره اقیانوس آرام همراه ست آنالیز این سال ها از حیث شرایط اقیانوسی مورد باز بینی قرار می گیرد: در این بررسی سال های 1983/84 و 1995/96 به دلیل رخداد پدیده لانینا مودوکی از لیست پکیج سال های آنالوگ حذف گردید. بنابر این سال های باقی مانده عبارتند از:  1912، 1969، 1970، 1977 و 1978.

2- با توجه به طرح فضایی شاخص QBO نوامبر 2018 حالت گذار از وضعیت شرقی (منفی) شاخص به سمت وضعیت غربی (مثبت) بوده ست بنابر این باید مجددا سال های مذکور از نظر الگوهای بادهای استراتوسفری در منطقه استوا مورد بررسی قرار گیرد، سال هایی که مشابه با وضعیت نوامبر - دسامبر 2018 می باشد عبارتند از: 1912، 1977، 1984 و تا حدودی 1996 !!!!

بنابر این الگوهای بارش و دما به شرح ذیل بر اساس دسته بندی های فوق ترسیم می گردد:

1. به سبب تضعیف جبهه همگرایی دریا سرخ در مدل های آنالوگ مورد بررسی وضعیت بارندگی ها بر روی جنوبغرب و بخش های غربی گرایشی به کاهش بارش ها را نشان می دهد. طی شبیه ترین سال (1977) به ژانویه 2019 مسیر بارندگی ها از شمال غرب، سواحل خزر، دامنه های البرز، بخش های داخلی به دامنه های زاگرس جنوبی می باشد که با توجه به مسیر محور جت استریم جنب حاره مسیر رطوبتی از بخش های جنوبی به شرق - شمال شرق گسترش یافته ست. سطح بارندگی ها در همسایه شرقی بر روی افغانستان قابل توجه ست که ناشی از تاثیرات فرود مورب آسیا و گسترش جریانات مرطوب به این منطقه می باشد.
2. در دو سال النینو مودوکی 1912 و 1977 که از نظر شاخص QBO همراستا می باشند، بارندگی ها بر روی نیمه غربی طی ماه ژانویه به کاهش گرائیده اما مسیر جبهه بارشی بر روی جنوب - شرق / شمالشرق برقرار بوده ست و در سایر مناطق کشور سیگنال قوی از بی هنجاری بارندگی ها در این ماه دیده نمی شود. 
3. با اضافه شدن سال های لانینا مانند 1984 و 1996 از میزان بی هنجاری منفی جنوب غرب - غرب کاسته شده و منطقه بارندگی بر روی منتهی الیه شرقی دریا مدیترانه تقویت می گردد، همچنین این روند بر روی دامنه های البرز به چشم می خورد اما بر روی منطقه شمال شرق با تشدید الگوی آنتی سیکلونی پرفشار سیبری گرایش به کاهش بارش ها در طی سال های مشابه لانینا دیده می شود. 

از نظر الگوهای دمایی مجموعه سال های فوق با ژانویه سرد بر روی کشو آغاز شده اند که به دلیل تقویت زبانه های توده هوای پرفشار سیبری ر روی آسیا جنوب غربی می باشد. 

بررسی سال 1977 نشان می دهد که ژانویه این سال فاز 6 و 2 شاخص MJO بیشترین ماندگاری را نسبت به فازهای دیگر داشته اند، فازهای 7، 8 و 1 هم مجموعا 11 روز ماه ژانویه را به خود اختصاص داده ست. بررسی همبستگی فازهای MJO با النینو (مودوکی) نشان می دهد که در بیشتر فاز ها الگوی سیکلونی بر روی ناحیه قفقاز و حوزه قفقاز استقرار داشته و به عبارت دیگر مسیر عبور کم ارتفاع ها از کریدور شمال غرب به روی فلات ایران می باشد. نکته حائز اهمیت اینکه در اغلب فازها بر روی شمالگان و جنب قطبی اوراسیا استقرار آنومالی مثبت ارتفاع ستون جو با درجاتی از تضعیف ورتکس قطبی همراه بوده و در نتیجه مولفه نصف النهاری جریانات بر روی حلقه بادهای غربی غالبیت دارد. 

نکته دیگر برقرار الگوی سیکلونی با آنومال منفی ارتفاع بر روی ایران، عربستان، دریا سرخ و منتهی الیه شرقی دریا مدیترانه می باشد. فاز 2 بیشترین تشابه را با الگوی های آنالوگ مورد بحث ما دارا می باشد.