پست ویژه در خصوص چشم انداز الگوهای آب و هوایی نیمه دوم دی و اوایل بهمن 1395

---

با سلام

در پی سوالات زیادی که از طرف مخاطبان سایت در ارتباط با تغییر الگوهای حاکم موثر بر پایداری و سکون بارشی اخیر در سطح کشور دریافت کردیم، تصمیم گرفته شد تا پست ویژه ای را طی روزهای آینده در این خصوص تدارک ببینیم و آخرین اطلاعات و نقشه های هواشناسی را در ارتباط با روند الگوها و چشم انداز آب و هوای کشور در اختیار شما عزیزان قرار بدیم.

لذا از این روز به بعد به طور مرتب مطالب جدید در زیر پست (با ذکر تاریخ) اضافه می گردد.

آخرین بروز رسانی (جمعه 25 دی 95)

اطلاعات جدید در مورد چشم انداز بارش و دمای کشور طی 14 روز آینده (هفته چهارم دی لغایت هفته اول بهمن 95) اضافه شد به ادامه مطلب مراجعه نمائید.

---

نوشته شده  (سه شنبه 21 دی 95)

واکاوایی الگوی جریان و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز فوقانی جو (استراتوسفر میانی) و شاخص بلاکینگ (Blocking Index)

آخرین خروجی مدل های پیش یابی ازنابهنجاری ارتفاع ژئوپتانسیل کلاهک قطبی (PCHa)، تداوم شرایط نرمال تا گرمایش بر روی PCH تروپوسفری و سرمایش نوع استراتوسفری آن را نشان می دهد. وجود علایمی بر فعالیت جریان موجی بالارونده (WAFz) که با انتقال قطبسو گرما طی روزهای آینده همراه ست دیده می شود، برای  گرمایش بر روی PCH استراتوسفری و رسیدن به شرایط نزدیک به نرمال کافی بنظر می رسد.به هر روی برای هفته آینده کمتر از نرمال بودن فعالیت جریان موج بالاسو (WAFz) به یک سرمایش  PCH  منتج می گردد. از این رو پیش بینی می شود که شاخص نوسان قطبی (AO) استراتوسفری طی 2 هفته آینده در شرایط خنثی تا کمی منفی خود باقی بماند. 

پیش بینی می گردد، پالس فعالیت جریان موجی بالاسو (WAFz) طی هفته جاری در گرمایش و ساختار پشته ای بر فراز بخش اقیانوس اطلس شمالی و اوراسیا منتج گردد. این وضعیت سبب کشیدگی ساختار ورتکس قطبی استراتوسفری و راستای عبور جریان قطبی بر فراز شرق آمریکای شمالی می گردد. در ادامه پیش بینی وضعیت  ورتکس قطبی استراتوسفری، شکسته شدن مضاعف ورتکس قطبی استراتوسفری با امکان یک گرمایش کانادایی (Canadian Warming) دیده می شود. در صورتی که شکسته شدگی قوی در ورتکس قطبی استراتوسفری وجود داشته باشد، بطور معمول حدود دو هفته برای رسیدن تغییرات ناشی از آن بر روی الگوهای آب و هوایی لایه های پایینی جو (تروپوسفر) زمان لازم ست. از این رو سیگنال هایی برای سرمایش جو نیمکره شمالی برای دوره ای دورتر از پیش یابی های مدل های آب و هوایی انتظار می رود.

چشم اندازهای مدلهای آب و هوایی پیشنهاد می نمایند که قدرت ورتکس قطبی (PV) استراتوسفری هم اکنون در وضعیت قدرتمندی خود قرار داشته، سپس به آرامی تا پایان هفته اول بهمن 95 تضعیف گردد. مدل های آب و هوایی بطور یقین وقوع یک گرمایش ناگهانی استراتوسفری (SSW) را پیش بینی می کنند، اما با این و جود هنوز به قطعیت لازم در جمع بندی مدل های آب و هوایی نرسیده ایم. در صورت وقوع گرمایش استراتوسفری و تضعیف ورتکس قطبی می تواند به رژیم آب و هوایی سردتر در نیمکره شمالی امیدوار بود در این غیر این صوت الگوهای آب و هوای معتدل تری می تواند احتمال بالاتری برای پا به عرصه نهادن جو نیمکره کسب نماید.

نقشه های ژئوپتانسیل تراز استراتوسفر میانی (50 هکتوپاسکال) طی 12 روزه آینده بیانگر آشفتگی در الگوی حلقه ورتکس قطبی استراتوسفری می باشد. بطوریکه طی هفته پایانی دی ماه 95 بر روی سرتاسر اقیانوس اطلس شمالی و نواحی شمالی اوراسیا حاکمیت پشته پر ارتفاع / فراز واجد گردش آنتی سیکلونی در این نواحی بر روی طبقات استراتوسفر میانی خواهد شد. با این اتفاق حلقه ورتکس قطبی استراتوسفری کشیدگی پیدا کرده و استقرار واچرخندی بر روی حوضه اوراسیا پتاسیل شرایط افزایش ارتفاع ژئوپتانسیل تروپوسفری را بر روی حوضه اوراسیا نشان می دهد. با نگاهی به شاخص بندال (Blocking Index) طی 14 روز آینده می توان شرایط پتانسیل بندالی را بر روی نیمکره شمالی به صورت زیر در نظر داشت:

در این نقشه ناهنجار ارتفاع ژئوپتاسیل تراز 500 توسط خطوط و نواحی رنگی به نمایش درآمدست، در بالای هر پنل نمودارهای میله ای سبز رنگ میزان شدت شاخص بلاکنیگ هر ناحیه بر حسب متر بر درجه عرض جغرافیایی نشان داده می شود. بر اساس تصویر طی 14 روز آینده 2 ناحیه عمده بلاکینگ در نیمکره شمالی خواهیم داشت:

- ناحیه اول که بلاکینگ با شدت بسیار بالا طی 6 الی 8 روز آینده منتهی به روزهای پایانی دی ماه 95 بر روی منتی الیه شمال شرق آسیا و آرام شمالی با شدت بالاتر از 20 متر بر درجه عرض جغرافیایی دیده می شود. ناحیه دوم بلاکینگ با شدت کمتر بر روی حوضه جنوبی اسکاندیناوی می باشد که با ایجاد واچرخندی به صورت متوالی بر روی حوضه دریا مدیترانه، بالکان و حتی ترکیه سبب چرخند زائی و گردش سیکلونی خواهد شد. بر اساس اونچیزی که ما مشاهده می کنیم بلاکینگ مستقر بر روی اسکاندیناوی به صورت ضعیفی طی 1 الی 2 روز آینده تداوم داشته، سپس با کاهش ارتفاع تراز میانی جو در این مناطق محو می گرد. به صورتی که طی روزهای 23 الی 27 دی 95 شرایط منفی شاخص Scand بر روی این منطقه حاکم می باشد و با این الگو آب و هوای ناپایدار و هجوم توده هوای سرد بر روی اروپای غربی - مرکزی بوجود می آورد. 

از روزهای واپسین دی ماه 95 مجددا با افزایش میزان ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال از سمت شمال غرب اروپا و جابجایی تدریجی آن بر روی حوضه اسکاندیناوی شاخص Scand به سمت فاز مثبت خود گرایش پیدا می کند. با این تغییر در الگوهای جو بتدریج میزان حرکت نصف النهاری جریانات بر روی اروپای شرقی تقویت و  جریانات غربی به 2 شاخه شمالی و جنوبی تقسیم می شود. شاخه جنوبی از مسیر دریا مدیترانه وشمال آفریقا به سمت شرق جابجا گشته و با ریزش هوای سرد از حوضه اسکاندیناوی گردش سیکلونی را بر روی حومه بالکان، منتی الیه شرق دریای مدیترانه طی بازه زمانی اوایل بهمن ماه ایجاد می نماید. این اتفاق می تواند برآیند جریانات را در منطقه جنوب غرب آسیا به راستای جنوب غربی متمایل کرده که  متعاقبا میتوان به رهایی منطقه از اریکه پر ارتفاع و افزایش فرکانس امواج ناپایدار ارسالی امید وار بود.

چشم اندازهای نابهنجاری بارش و دمای طی دو هفته مورخ 26 دی الی 2 بهمن 95 و 9 تا 3 بهمن 95 در نقشه زیر مشاهده می گردد:

چشم انداز بارش ها برای هفته آخر دی 95 نشاندهنده کاهش بارندگی ها در سطح کشور می باشد که بویژه در نیمه غربی ، شمالی دارای نابهنجاری منفی پر رنگی می باشد. این چشم انداز برای بارش های هفته اول بهمن 95 به صورت نابهنجاری مثبت بارش ها دیده می شود، این نابهنجاری مقادیر بالاتری را در جنوب غرب، دامنه های زاگرس مرکزی و  و سواحل خلیج فارس به شکل نرخ بارندگی مثبت (فراتر از نرمال) را نشان می دهد.

به طور کل در نوار شمالی، نیمه شرقی متوسط دمای هوا تمایل به حدود کمتر از نرمال را نشان می دهد این در حالی ست که در نیمه جنوبی و جنوب غرب کشور متوسط دمای هوا در بازه زمانی هفته آخر دی الی هفته اول بهمن 95 فراتر از نرمال های بلند مدت دوره مشابه پیش بینی می شود.

---

نوشته شده  (جمعه شنبه 24 دی 95)

چشم انداز بارش و دمای کشور طی 14 روز آینده (هفته چهارم دی لغایت هفته اول بهمن 95)

بر اساس آخرین اطلاعات بدست آمده از خروجی مدل های آب و هوایی، طی هفته پایانی دی ماه 95، گسترش جریانات نصف النهاری قوی از عرض های شمالی اروپا به سمت عرض های جنوبی این قاره را خواهیم داشت که با کشیدگی خطوط کانتری ورتکس قطبی به عرض های پایینی همراه می باشد. از عقب این هوای سرد بتدریج با یک فراز پر ارتفاع در حال گسترش به سمت شمال، بر روی کرانه های شرقی اقیانوس اطلس شمالی میزان شدت حرکت نصف النهاری جریانات بر روی اروپای مرکزی افزایش یافته و شاخص وزش باد مداری به شدت کاهش می یابد، نتیجه این وضعیت گسترش هوای سرد شمالگان (Arctic) بر روی اروپاست. به سبب گسترش پر ارتفاع از جانب شمال و جنوب توده هوای سرد مذکور شرایط بندآئی (سکون توده هوا) بر روی اروپا ایجاد شده، یورش هوای سرد آسیایی حتی به نواحی غربی تر اروپا تا پایان هفته گسترش خواهد یافت. 

می توانید کل اتفاقات ذکر شده را در انیمیشن تهیه شده ذیل مشاهده نمائید:

بر اساس آخرین خروجی مدل مرکز آب  هوایی توکیو (TCC) از آژانس هوانشاسی ژاپن (JMA) گسترش تراف مرکز ناوه عمیقی را بر روی میانه جنوب اروپا در مرکز دریا مدیترانه طی هفته پایانی دی ماه 95 خواهیم داشت. گردش سیکلونی ناشی از مرز ناوه مذکور و ریزش هوای سرد شمالگان (Arctic) به مرکز اروپا موجب ایجاد شرایط آب و هوای حاد (Severe) طی روزهای واسپین دی ماه 95 بر روی بخش های مرکزی، جنوبی و شرقی قاره اروپا خواهد شد و ریزش گسترده بارش برف و وقوع یخبندان های وسیع و گسترده ای در این چشم انداز طی روزهای آینده منتهی به واسپین روزهای دی 95 انتظار می رود. در توضیح این روند ذکر می گردد که با گسترش شمال سوی مرکز پر ارتفاع / پرفشار بر روی بخش شرقی اطلس شمالی به سوی عرض های شمال غربی اروپا جریانات شمال غربی از این منطقه به درون قلب اروپا گسترش می یابد که آغاز گرد ریزش هوای سرد و ایجاد هسته اولین مرکز سیکلونی اروپا می باشد. سپس با گذر زمان با گسترش مرکز پشته عمیق و پر ارتفاع بر روی روسیه غربی و ساختار 2 قطبی با هسته پر ارتفاع  بر روی روسیه غربی و کم ارتفاع بر روی جنوب پاکستان جریانات در جانب بلوک شرق بسته یا کم تحرک می گردد. سپس با گسترش و تقویت نسبی پر فشار جنب حاره بر روی شمالی شرقی آفریقا و حوضه دریا سرخ بالا سویی خطوط هم ارتفاع ناشی از فراز پر ارتفاع در غرب خاورمیانه و همپیوندی آن با پر ارتفاع عمیق روسیه غربی شرایط بند آئی بر روی جریانات معمول غربی اروپا فراهم شده، هوای سرد آسیایی نیز به درون قاره یورش برده و حتی به بخش های غربی تر قاره پسزده (جریانات غرب سو / شرقی) خواهد شد.

شرایط سطح زمین موئید این مطلب می باشد که مرکز فرابار سیبری تقویت قابل توجهی را در طی هفته واسپین دی 95 از خود نشان داده، با گسترش پر ارتفاع در سرتاسر بخش های شمالی و میانی اوراسیا از نواحی شمالی آسیا (روسیه) گرفته تا شمال اروپا و شمال شرق اطلس در سطح زمین نیز زبانه های توده هوای پرفشار سیبری تقویت و گسترش قابل توجهی به بخش های غربی اوراسیا داشته و مرکز پرفشار آزور بر روی بخش شرقی اقیانوس اطلس نیز به سوی عرض های شمالی تر تشدید می یابد. این دو توده آب و هوایی در سرتاسر عرض های جنب قطبی و میانه اوراسیا با یکدیگر همپیوندی قوی را تشکیل داده و بدین ترتیب گستره کمربند سرتاسر پرفشار را در عرض های شمالی اوراسیا شاهد خواهیم بود. 

گسترش زبانه های پرفشارمذکور در سطح زمین از یک سو، و وجود ساختار پرفشار / پر ارتفاع در لایه های میانی جو در سرتاسر عرض های میانه و جنب قطبی اوراسیا از سوی دیگر موجب می گردد که بادهای معمول شرقی پیراقطبی در طی این هفته بر روی اوراسیا تضعیف گردد، بدین ترتیب بسان آزاد شدن شدن دریچه یک سد عظیم و پر آب، هوای قطبی اجازه نفوذ به عرض های جنوبی تر را پیدا خواهد نمود و در بخش هایی از اوراسیا ما می توانیم در این هفته شاید هوای سرد و شرایط آب و هوایی حاد باشیم. یکی از این نواحی اروپا می باشد که توضیحات لازم داده شد. منطقه دیگر نواحی شرقی خاورمیانه، نواحی از جنوب آسیا و بخش هایی از آسیانه میانه خواهد بود. در توضیح ساختارهای موثر در این منطقه باید ذکر شود که با ایجاد یک الگوی دو قطبی شامل یک پرفشار / پر ارتفاع عمیق بر روی عرض های شمالی جغرافیایی متمرکز بر روسیه غربی و دیگری مرکز کم ارتفاع به مرکزیت جنوب پاکستان شرایط بندال دو قطبی را در روی بلوک شرقی اوراسیا شاهد خواهیم بود. الگوی نسبی شمال غربی در لایه میانی جو بر روی فلات ایران که با گسترش فراز پر ارتفاع بر روی غرب خاورمیانه و شمال شرق آفریقا همراه می باشد تشدید و استمرار کننده گردش سیکلونی قوی بر شرق خاورمیانه، بروی جنوب پاکستان، دریا عمان می باشد. 

وجود مرکز کم ارتفاع بر روی بخش های شرقی خاورمیانه به همراه ریزش هوای شمالی و انتقال رطوبت از منابع آبی جنوبی شرایط را برای وقوع بارش برف گسترده در نواحی مرتفع و  بارش باران در شرق خاورمیانه فراهم خواهد آورد، نواحی مرتفع پاکستان، افغانستان، شمال غرب شبه قاره هند، شمال غرب چین و همینطور جنوب شرق، شرق و حتی شمال شرق ایران از این شرایط آب و هوایی برخوردار خواهند بود. این شرایط با توجه به ایجاد بندال می تواند برای مدت 7 الی 12 روز آینده در این مناطق تداوم داشته باشد. 

بررسی نقشه های الگوی بارشی طی هفته چهارم دی 95 بیانگر بارش های کم عمق بر روی بخش وسیعی از کشور شامل نواحی غرب، جنوب غرب، مرکز  و جنوب کشور می باشد. عمده بارش های کشور بر روی خط ساحلی خزر متمرکز بر جنوب غرب خزر (استان گیلان) و نوار شرقی کشور می باشد. بر روی بخش های شرقی کشور به سبب فراهم آوری شرایط برای ایجاد ناپایداری و صعود هوا، تقویت بارش های را خواهیم داشت، استان های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و نواحی از هرمزگان بارش هایی را به شکل همرفتی در طی هفته پایانی دی 95 دریافت خواهند داشت. 

چشم اندازهای بارش پیش بینی شده در آخرین هفته دی 95 بیانگر ریزش های عمدتا نرمال در بخش وسیعی از نیمه شرقی، مرکز و برخی از نواحی جنوبی کشور می باشد که در جنوب شرق کشور به صورت مقادیر فراتر از نرمال های بلند مدت دوره مشابه پیش بینی می گردد. این در حالی است که در نواحی غربی و بخصوص جنوب غرب کشور، نواحی ساحلی دریا خزر و دامنه های البرز ریزش ها به طور کل کمتر از میزان نرمال های این موقع از سال را به خود اختصاص خواهند داد.

همانطور که ذکر شده در طی هفته آخر دی ماه 95 بر روی بخش های غربی کشور فرارفت هوای گرم جنوبی موجب بالاتر رفتن متوسط دمای هوا خواهد شد، چیزی در حدود 0.5 الی 1.5 درجه سلسیوس دما در بخش های غربی، جنوب غرب، بخش های جنوبی در امتداد دریا خلیج فارس و به شکل ضعیف تر بر روی استان های حاشیه البرز غربی از وضعیت عادی پیش بینی می شود. این در حالی ست که بر روی دامنه های میانی و شمالی البرز، شمال شرق، شرق و بخش هایی از شرق کشور دمای هوا نرمال و کمتر از نرمال های بلند مدت پیش بینی می شود که اوج آن بر روی نواحی شرقی استان خراسان جنوبی تا میزان 4 الی 5 درجه سلسیوس کمتر از مقادیر بلند مدت پیش بینی می شود. 

در سایر نواحی مرکزی، شرق و جنوبی کشور متوسط دمای هوا طی هفته پایانی دی 95 در محدوده نرمال های بلند مدت در دوره مشابه واقع خواهد بود. 

آخرین خروجی مدل جهانی CFS نیز بیانگر فرانرمال بارشی بر روی حوضه دریا عمان، جنوب شرق ایران می باشد که گستره جریانات بارشی را در این نواحی به سمت بخش های شرقی منطقه خاورمیانه نشان می دهد. بر روی نیمه شمالی و شمال شرق ایران نیز وضعیت بارش ها طی مدت 26 دی لغایت 1 بهمن ماه 95 در محدوده هنجار یا نزدیک به هنجارهای بلند مدت واقع خواهد بود. بر روی باند غربی، جنوب غرب و بخش هایی از جنوب کشور میزان مجموع بارش های کشور درصد نرمال پایینی را نسبت به حدود مقادیر بلند مدت نشان داده و بیانگر کاهش بارش های این مناطق طی دوره مذکور می باشد.

از منظر الگوهای دمایی بر اساس آخرین برونداد مدل CFS با فرارفت هوای جنوبی در غرب خاورمیانه، بر روی بخش های غربی، جنوب غرب، دامنه های البرز غربی و امتداد دریا خلیج فارس متوسط دما هوا فراتر از نرمال های بلند مدت بوده، این وضعیت در تقابل با سرمایشی که بر روی حوضه شرق خاورمیانه جنوب و آسیا میانه دیده می شود، موجب گسترش هوای سردتر از نرمال بر روی نیمه شرقی، شمال شرق ایران خواهد شد.

در بررسی الگوهای حاکم طی هفته اول بهمن 95، شکسته شدن بندآئی جریانات جو بر روی اورپا را خواهیم داشت که با افزایش دامنه فرود موج بلند بر روی این قاره همراه خواهد شد، نتیجتا شیب فشاری در جهت نصف النهارها کاهش می یابد. محور فرود موج بلند بر روی اروپا از مختصات دریا سیاه عبور می نماید در نتیجه با جابجایی غربسو مرکز پشته پر ارتفاع و تضعیف نسبی آن شرایط برای عبور موج های ناپایدار از سمت شمال غرب به روی کشور فراهم می آید. وجود واچرخندی بر روی حوضه غرب روسیه سبب ایجاد یک مانع نسبی بر سر راه جریانات غربی بوده و درنتیجه پتانسیل برای عبور امواج تراز میانی از فراز موقعیت جغرافیایی کشور افزایش می یابد. بر اساس خروجی مدل های آب و هوایی جریانات بارشی بر روی بخش های نیمه غربی کشور افزایش قابل توجهی را نسبت به هفته آخر دی 95 نشان می دهد، بطوریکه بر روی میانه غربی (ارتفاعات جنوب غربی آذربایجان غربی)، غرب کردستان و جنوب غرب کشور هسته های بارشی را خواهیم داشت. بر روی شمال شرق، بخش های از شرق و جنوب شرق نیز به سبب  قرار داشتن در مقابل منطقه حداکثر تاوایی و تعمیق شدن امواج کوتاه بارش های به نسبت قوی تر را در این هفته همچون هفته آخر دی 95 تجربه خواهند نمود ریزش برف در ارتفاعات، بارش باران در نواحی کم ارتفاع را پیش بینی می کنیم و به طور کل در سطح فلات پوشش بارندگی را در بیشتر نواحی کشور انتظار داریم. 

در طی هفته اول بهمن 95 بارش ها در سطح کشور به حالت عادی این موقع از سال باز خواهد گشت و حتی در نیمه غربی، جنوب غربی، دامنه های البرز، شمال شرق و نقاطی از شرق و جنوب شرق کشور به وضعیت فراتر از نرمال های بلند مدت خواهد رسید. 

با توجه به گسترش هوای گرم از بخش های جنوبی بطور کل متوسط سطح دمای هوا در طی هفته اول بهمن 95 بر روی نیمه غربی خاورمیانه بالاتر از نرمال های بلند مدت دیده می شود، و به طور میانگین دما در حدود 1.5 الی 2 درجه سلسیوس فراتر از نرمال های بلند مدت می باشد. اما این گرما به نظر می رسد با عبور امواج بالایی جو در برهه هایی شکسته گردد. این امواج با حرکت به سمت شرق به عمق بیشتری به عرض های جنوبی تر کشیده می شود. با توجه به نقشه های الگوی فشار سطح دریا طی هفته اول بهمن 95 گسترش و قوی تر از نرمال بودن زبانه های توده هوای پرفشارسیبری و ایجاد واچرخندی بر روی غرب روسیه در لایه های میانی جو تقویت جریانات سرد شمال شرقی آسیا و نفوذ از از جانب شمال شرق به داخل فلات ایران محتمل می باشد. 

از این رو بخش های شمال شرق، نیمه شرقی، جنوب شرق و همینطور دامنه های البرز شرایط برای تاثیر پذیری بالاتری در مواجه با هوای سرد عرض های شمالی را در طی هفته اول بهمن 95 دارا می باشند. 

خروجی برونداد مدل CFS نیز افزایش درصد نرمال بارندگی ها را در بخش های غرب، جنوب غرب، نواحی از جنوب و جنوب شرق کشور نشان می دهد. منطقه بارشی در این نواحی، به انضمام حوضه دریا سرخ، دریا عمان، شبه جزیره عربستان تا 300 % نرمال را نشان می دهد که به معنای افزایش فراتر از نرمال بارندگی ها در این مناطق به شمار می رود. این در حالی ست که در کرانه های دریا خزر این میزان به نرمال تا 75 % نرمال را نشان میدهد. 

از نظر دمایی نیز مطابق الگوی ترسیم شده در EPS اسمبل مدل ECMWF مولفه Control، بر روی حوضه غرب خاورمیانه فرارفت هوای گرم موجب ترسیم چشم انداز بالاتر از نرمال متوسط دمای هوا (سطح 2 متر) و در نیمه شرقی خاورمیانه تمرکز هوای سردتر از نرمال  در طی هفته اول بهمن 95 بوده، بدین ترتیب در غرب ایران هوای به نسبت گرمتر از نرمال و در نیمه شرقی هوای سردتر از نرمال احتمال بیشتری را خواهد داشت.