شاخص النینو _ نوسان جنوبی / انسو (El Nino_Southern Oscillation = ENSO)

---

مطالعات نشان می دهد که ال نینو اولین بار در حدود صدسال پیش مورد توجه علمی قرار گرفت، با وجود این شواهدی در دست است که دریانوردان و ماهیگیران بومی آمریکای جنوبی پدیده النینو را در اوایل قرن 15 میلادی نیز می شناخته اند.

پدیده اِنسو یکی از عوامل ایجاد تغییر اقلیم می باشد . این پدیده یک زوج اقیانوسی - اتمسفری است که هر چهار تا هفت سال یکبار اتفاق می افتد.آنجائیکه معکوس شدن فشار هوا و تغییرات گرمایش اقیانوس در منطقه آرام بطور همزمان اتفاق می افتد، دانشمندان این پدیده را « انسو » یا به طورخلاصه « ال نینوی/ نوسان جنوبی »  می نامند. واژه اِنسو از ترکیب دو واژه نوسان جنوبی (Southern Oscillation) و النینو (El Nino) گرفته شده است. النینو مؤلفه اقیانوسی پدیده ای می باشد که با ایجاد جریان های گرم در ایام سال نو مسیحی در سواحل اکوادور و پرو اتفاق می افتد. نوسانات جنوبی نیز مؤلفه اتمسفری پدیده اِنسو می باشد، که معمولاً اختلاف فشار سطحی بین دو جزیره تاهیتی در شرق، و داروین استرالیا در غرب اقیانوس آرام به عنوان مبنای اندازه گیری شاخص نوسانات جنوبی می باشد. اولین بار گیلبرت والکر درسال 1922 پدیده نوسانات جنوبی را از تغییرات فشار این مراکز در اقیانوس آرام استوایی شناسایی و معرفی کرد. شاخص مثبت بیانگر فشار زیاد هوا در جزایر تاهیتی، و فشار کم در حوالی اندونزی و داروین استرالیا که تحت عنوان لانینا (La Nina) شناخته می شود. شاخص منفی (فاز النینو )  نشانگر فشار نسبتا بالای هوا در حوالی اندونزی - داروین و فشار تقریباً کم در حوالی تاهیتی می باشد می باشد. در زمان وقوع النینو دمای سطح آب اقیانوس گرم تر از میانگین آن در طول سال خواهد بود.

متن کامل را در ادامه مطلب پیگیری نمائید.

 

نوسان جنوبی (Southern Osillation) 

گردش عمومی جو شامل 3 سلول اصلی است که سلول نیمروزان (Meridional Cell) هدلی (Hadley) محور اصلی آن می باشد. در منطقه حاره و بین حاره ای سلول هدلی علاوه بر حالت نیمروزان از شکل زناری (کمربندی) (Zonal) برخوردار است که این وضعیت با توجه به توزیع مراکز پرفشار جنب حاره ، زبانه کم فشار استوایی و جریان های اقیانوسی، سلول های جداگانه ای را ظاهر می کند، این سلول ها در واقع معلول صعود و نزول هوا در امتداد مدارات عرض های جنب حاره است. برای مثال می توان از نزول هوا در پرفشار غرب آمریکای جنوبی در مجمع الجزایر تاهیتی (Tahiti Island) و صعود در زبانه کم فشار اندونزی - داروین (Indonesia-Darwin Low). تغییرات فشار این مراکز در ارام استوایی اولین بار توسط گیلبرت واکر (Gilbert Walker) در 3 - 1922 به عنوان نوسان جنوبی (Southern Osillation) شناسایی و تعریف شد. نوسان جنوبی در واقع یک حرکت اله کلنگی فشار هوا در مقیاس جهانی بین شرق و غرب آرام استوایی است. سلول هادلی و جریان واکر تحت تاثیر تغییرات فشار هوای این مراکز قرار گرفته و دگرگونیهای خاص خود را ایجاد می کنند. واکر با محاسبه پراکنش فشار هوا بین مناطق فوق الذکر یک شاخص عددی به دست آورد که به شاخص نوسان جنوبی (Southern Osillation Index) موسوم است. شاخص مثبت بیانگر فشار زیاد هوا در جزایر تاهیتی و فشار کم در حوالی اندونزی و داروین استرالیا و شاخص منفی نشانگر فشار نسبتا زیاد هوا در حوالی اندونزی - داروین و فشار تقریبا کم در حوالی تاهیتی می باشد. 

شاخص نوسان جنوبی از طریق فرمول زیر محاسبه می گردد:

شاخص نوسان جنوبی (SOI)  = P(Tahiti)  -  P(Darwin)

P مقدار فشارهوا در سطح دریا است. هر قدر میزان فشارهوا در تاهیتی بیشتر ازمعمول باشد، بادهای تجارتی قوی تر خواهند بود.

مقادیر روزانه شاخص نوسان جنوبی (SOI)؛ مقادیر 8 + و بالاتر نشاندهنده وضعیت لانینا، 8 - و کمتر بیانگر وقوع النینو ست.

مقادیر ماهیانه شاخص نوسان جنوبی (SOI)

مرحله شاخص مثبت (بالا)

در این حالت همانطور که ذکر شد، فشار هوا در جزایر تاهیتی بیشتر از ناحیه داروین و اندونزی است و کم فشار درون حاره ای در مناطق اخیر قوی بوده و باعث بارشهای شدیدی در جنوب شرق آسیا و شمال استرالیا می شود. با توجه به حرکت زناری سلول های فرعی دیگر در هندوستان، آفریقای مرکزی و آریزونای آمریکا نیز بارشهای زیادی به چشم می خورد و متقابلا در پرو و اکوادور، غرب اقیانوس هند و جنوب اقیانوس اطلس بارش ها بطور فاحشی کاهش می یابد، در طول این مرحله بادهای شرقی آرام استوائی قوی بوده و جت شرقی جنب حاره تا حدودی ضعیف می شود. چون در این مرحله بارشها در غرب آمریکای جنوبی نیز کاهش می یابد لذا دوره اوج آن به پدیده لانینا می انجامد. 

جریان های مداری در امتداد استوا تا 30 درجه جنوبی در هنگام وقوع لانینا

 مرحله شاخص منفی (پائین)

در این مرحله فشار هوا در اندونزی و داروین بالاتر از حد متوسط و در شرق و مرکز آرام استوایی کاهش قابل توجهی داشته و منطقه بارشها از غرب آرام به مرکز و شرق آن انتقال می یابد. در این حالت کشورهای پرو، اکوادور، مناطق جنوبی اطلس، غرب اقیانوس هند بارش های فراوان و بر عکس غرب آرام استوایی، استرالیا، جنوب شرق آسیا و آریزونای آمریکا کاهش بارش را تجربه می کنند. شاخص های بسیار پایین این دوره با پدیده النینو مصادف است.

جریان های مداری در امتداد استوا تا 30  جنوبی در هنگام وقوع النینو

ارقام نوسان جنوبی با توجه به دمای سطح دریاها و گردش عمومی جو تغییرات فصلی و سالانه ای را نشان می دهد که در واقع دربر گیرنده شرایط عادی است. تشدید این شرایط به مرحله شاخص بالا می انجامد (لانینا)، ولی جابجایی الگوهای زناری فشار و جریان های اقیانوسی باعث تحقق شرایط شاخص پایین و پدیده النینو می شود. ظهور این پدیده ها نظم زمانی خاصی نداشته و تکرار آنها بین 2 تا 10 سال (دقیقتر 3 تا 7 سال و متوسط 5 سال) طول می کشد. 

در سال های عادی غالبا در غرب آرام استوایی و جنوب شرق آسیا آب گرم و متقابلا در شرق اقیانوس، سرد است که این حالت ناشی از جریان های اقیانوسی بویژه جریان های پرو (Peru Current) و همبولت (Humbolt Current) می باشد. 

جریان آب سرد پرو (همبولت) و کالیفرنیا

سازو کار جریان های دریایی شناخته شده است ولی بطور خلاصه آن را می توان بالا آیی (Upwelling) آب سرد عمقی در مناطق شرقی حاره، حرکت به طرف مرکز و غرب، گرم شدن تدریجی و رسیدن به نواحی غربی و سرمایش و نهایتا فرونشینی (Sinking) به اعماق در عرض های بالا در نظر گرفت که نیروی کوریولیس سبب چرخش ساعتگرد (Clockwise) آن در نیمکره شمالی و پادساعتگرد (Anticlockwise) آن در نیمکره جنوبی می شود. 

بالاآیی همزمان آب سرد عمقی در کناره غربی آمریکای جنوبی و حرکت آن به طرف غرب اقیانوس، سبب پایداری هوا و بروز شرایط واچرخندی و در نتیجه استمرار آب و هوای خشک کشورهای شیلی، پرو و اکوادور می شود. به دلیل این سازوکارها عمق کژدمایی (Thermocline) در نواحی اخیر بالا بوده و آبگرم فقط چندین متر سطح دریا را پوشش می دهد.

بالایی آب، سبب به سطح آمدن مواد عمقی مغذی و وجود ماهیان زیاد و به طبع رونق فعالیت ماهیگیری در این مناطق است. متقابلا در غرب آرام به دلیل وجود آب گرم، عمق گژدمایی بسیار پایینتر قرار می گیرد. به علت حرکت آب از شرق به غرب آرام و روند گرمایش آن تا شمال استرالیا و جنوب شرق آسیا و انباشتگی آب و عدم تخلیه کافی، سطح دریا در مناطق اخیر نسبت به شرق بالا می آید که مرحله اوج ان همزمان با پدیده لانینا می باشد. 

فقط در سال های النینو ناموزونی مذکور تقلیل یافته و سطح آرام استوایی به حالت تراز بر می گردد.

جریان مداوم آب گرم و تجمع شدید آن در غرب آرام سبب تقویت کم فشار دورن حاره ای در این ناحیه شده و درنهایت به علت عدم تعادل بین ورود و خروج آب گرم، ساز و کار پس زدگی (Draw Back) جریان آب به طرف شرق رخ داده و زبانه ای از آب گرم سطحی به سمت مرکز و شرق آرام انتقال می یابد که در طی این مراحل، بالاآیی در شرق بتدریج مختل شده و علایم النینو آشکار می شود.

در خلال این فرآیندها دمای شرق اقیانوس بین 1 تا 4 درجه سلسیوس گرمتر شده و عمق گژدمایی تا حدود 150 متری پایین می رود. در خلال رسیدن آب گرم به شرق، زبانه کم فشار درون حاره ای از شمال خط استوا به جنوب لغزیده، بر آبهای گرم منطبق شده و بارش های سنگین در شمال غرب‌ آمریکای جنوبی آغاز می شود. 

نظرها در مورد برگشت آب گرم به طرف شرق متفاوت است، بطوریکه گروهی از دانشمندان تغییر الگوی جریان های اقیانوسی و عده ای توزیع مجدد فشار آرام استوایی را دلیل این پدیده می دانند. چون جریان شرقی واکر ناشی از شرایط فشار هوای منطقه حاره است لذا تضعیف و تغییر آن (غربی شدن) باید بدوا ً ناشی از تغییر اوضاع هیدروکلیماتولوژی اقیانوس باشد که علت آن می تواند یا جابجایی به شرق زبانه آب گرم و یا روند تغییرات فشار هوا در ناحیه داروین و اندونزی باشد. توضیحی که برای حرکت آب گرم به شرق ارایه می شود باید تلفیقی از سازوکار تجمع و برگشت آب گرم و نیز تاثیر وقوع بارش های فراوان در غرب آرام باشد، بدین صورت که ابتدا در اثر ورودی زیاد و خروجی کمتر آب گرم، بارش های زیادی در اندونزی و شمال استرالیا اتفاق می افتد که نقطه اوج آن با مرحله لانینا مصادف است (لازم به توضیح است که در لانینا به علت تمرکز آب گرم در مرکز و غرب آرام میانگین کلی دمای اقیانوس پایینتر از حالت عادی بوده و بعضی ها آن را دوره آرامش اقیانوس آرام در نظر می گیرند)، ریزش های فراوان در دوره آغاز تا پایان مرحله لانینا و قبل از آن نهایتا دمای سیستم اقیانوس - جو را در حوزه ی کم فشار اندونزی - داروین پایین آورده و این آغازی برای افزایش فشار هوا در بخش وسیعی از منطقه و ایجاد بادهای غربی (بدوا به طرف مرکز آرام استوایی و نهایتا تا شرق آن) می شود.

بادهای غربی استوایی و آب برگشتی به صورت یک مجموعه در هم بافته به طرف شرق حرکت کرده و نهایتا سیستم کامل جریان های اقیانوسی - جوی غربی در منطقه فوق حاکم شده و تا پایان مرحله النینو وجود دارد. لازم به ذکر است که ناهنجاری شدید سطح آب آرام غربی بویژه در مرحله لانینا و لزوم برگشت به حالت تعادل خود نیز همراه با سازوکارهای فوق الذکر (باد غربی و زبانه آب برگشتی) در ایجاد پدیده النینو موثر می باشد. این حالت مشابه امواج سش (امواج ایستا= Seiche Waves) بوده ولی سازوکار آن حالت ترکیبی بین امواج انتقالی و ایستا را نشان می دهد. بنابه عقیده برخی دانشمندان این حرکات آب، ناشی از امواج کلوین (Kelvin Waves) یعنی تلفیقی از اثرات دینامیکی دمای آب و نیروی کوریولیس می باشد. 

با توجه به این توضیحات آنچه مسلم است تغییر فشار هوا و گرایش به شاخص پایین نوسان جنوبی نسبت به برگشت آب در اولویت بوده و سازوکار ناشی از آن نیز سرمایش نسبی آب گرم غرب آرام استوایی به دلیل ابر آلودگی بالا و بارش های فروان در مرحله لانینا و اندکی بعد از آن می باشد. متقابلا در شرق آرام با وجود بالا آیی آب سرد عمقی به دلیل هوای صاف و ساعات آفتابی بالا، بویژه در حوالی پرفشار غرب آمریکای جنوبی، در طی دوره تکرار (تقریبا 5 سال) آب نسبتا گرمتر شده و کم فشار می شود (بویژه در تاهیتی). با این تفسیر، توالی مراحل شاخص بالا و پایین و بروز النینو و لانینا را می توان این گونه در نظر گرفت که ابتدا لانینا اتفاق می افتد و متعاقب آن در فاصله زمانی نسبتا کوتاهی النینو صورت می گیرد، ولی فاصله زمانی بین وقوع النینو تا لانینا بیشتر است. در هر دو پدیده نقش سرویس دهی آب گرم منطقه  مرکزی اقیانوس آرام استوایی از اهمیت زیادی برخوردار است و تداوم هر کدام به ایجاد و ذخیره سازی آب گرم در این منطقه بستگی دارد.

اندازه گیری دمای سطح آب در آرام حاره ای

اقیانوس آرام استوایی (eq) را برای سهولت مطالعه و اندازه گیری دمای سطح آب در این نواحی، به 4 ناحیه nino 3.4 , nino 3 , nino 1+2 و nino 4 تقسیم می کنند. از این نواحی ناحیه nino 3.4 از اهمیت ویژه ای بر خوردار است بطوری که دمای سطح آب در این ناحیه را برای تشخیص النینو (فاز گرم) و لانینو (فاز سرد) دائما اندازه گیری می کنند. موقعیت آنها به شرح زیر است:

(niño 1+2 (0-10°south)(90°west-80°west

niño 3 (5°north-5°south)(150°west-90°west) 

niño 4 (5°north-5°south) (160°east-150°west) 

niño 3.4 (5°north-5°south)(170-120°west)

بر اساس مطالعات انجام شده ، اگر درجه حرارت متوسط سطح دریا در منطقه " نینو 3.4 " برای مدت حداقل شش ماه متوالی 0.4 درجه سانتیگراد بالاتر از دمای عادی باشد ، پدیده النینو ( فاز گرم ) به وقوع پیوسته است و به همین ترتیب ، اگر 0.4 درجه سانتیگراد پایین تر از دمای عادی باشد ، لانینا (فاز سرد) اتفاق افتاده است.با توجه به شاخص یاد شده در طول 50 سال گذشته ، اغلب النینو ها و لانینا ها در حد فاصل ماه های مارس تا سپتامبر آغاز شده اند.

مقادیر هفتگی شاخص ناهنجاری دمای سطح آب دریا (SST) در ناحیه نینو 3.4 (C⁰)

نقشه ناهنجاری دمای سطح آب دریا جهان (C⁰)

شاخص نینو اقیانوسی (Oceanic Niño Index)

شاخص نینو اقیانوسی به اختصار ONI، بر اساس ناهنجاری های دمای سطح آب دریا (SST) می باشد و بعنوان میانگین انحراف متوسط دمای سطح آب در ناحیه نینو 3.4 طی 3 ماه متوالی بر پایه اطلاعات ERSST نواا تعریف می شود:

رویدادها (النینو یا لانینا) بعنوان 5 ماه متوالی (همپوشانی 3 ماه فصل) تعیین می شوند. مقادیر ONI مساوی یا بزرگتر 0.5 + درجه سلسیوس ناهنجاری برای رویدادهای گرم (النینو) و مساوی یا بزرگتر از 0.5 - درجه سلسیوس برای رویدادهای سرد (لانینا) تعریف می شوند. رویدادهای ضعیف برابر است با ONI ناهنجاری دمای سطح آب دریا (SST) معادل 0.5 تا 0.9 درجه سلسیوس، متوسط 1 تا 1.4 درجه سلیسوس و قوی مساوی و بیشتر از 1.5 درجه سلسیوس برای هر 2 رویداد النینو و لانینا می باشد.

جهت دسترسی به اطلاعات شاخص ONI به اینجا بروید.

وبسایت ggweather نیز اطلاعات جامعی در مورد شاخص مذکور در اختیار قرار می دهد. 

شاخص چند متغیره انسو (Multivariate ENSO Index)

که به اختصار MEI نشان داده می شو د، شاخصی است که برای نمایش فازهای مختلف انسو به کار گرفته می شود. این شاخص بر اساس محاسبه و اندازه گیری 6 متغیر اصلی که در اقیانوس آرام اندازه گیری می شوند به دست می آید. این شش متغیر عبارتند از: فشار سطح دریا، مولفه مداری بادهای سطحی (U)، مؤلفه نصف النهاری بادهای سطحی (V)، دمای سطح دریا، دمای هوای سطحی و مجموع کسر ابرنا کی آسمان. این شاخص در فازهای سرد انسو منفی و در فازهای گرم انسو مثبت می باشد. 

به دلیل کثرت عناصر مورد استفاده در ساختار MEI، شاخص مذکور ماهیت بهم پیوسته و پیچیده سامانه جوی-اقیانوسی انسو را بهتر از دیگر شاخص ها نمایان می سازد. اشکالات وارده به سنجه های پیوند از دور به ویژه در هنگام اضافه کردن داده های جدید و یا به هنگام کردن شاخص و مورد داده های اتفاقی در خصوص شاخص MEI کمتر صادق است. در این شاخص مقادیر منفی معرف پدیده لانینا و مقادیر مثبت بیانگر حالت ال نینو می باشند.

El Nino  =   Standardized Departures  >  +1.0

La Nina  =  Standardized Departures  <   -1.0 

سری زمانی شاخص MEI از سال 1950 تا حال و توالی پدیده های ال نینو و لانینا

شاخص انتقالی انسو (Trans-Nino Index)

که توسط ترنبرت (Trenbert) ارائه گردید شاخص جدیدی است که برای نمایش فازهای سرد و گرم انسو به کار گرفته می شود. این شاخص از اختلاف ناهنجاری های استاندارد شده دمای سطح دریا در منطقه نینو 2+1 و منطقه نینو 4 بدست می آید. مقادیر مثبت آن نشانگر فاز گرم (النینو) و مقادیر منفی آن بیانگر فاز سرد (لانینا)است. منطقه نینو 2+1 از 80 درجه غربی تا 150 درجه غربی و از 10 درجه جنوبی تا استوا را شامل می شود. و منطقه نینو 4 از 160 درجه شرقی تا 150 درجه غربی و از 5 درجه جنوبی تا 5 درجه شمالی است.

سری زمانی شاخص TNI. فایل ASCII file شاخص TNI مرکز تشخیص اقلیمی امریکا (Climate Diagnostics Center=CDC) را از اینجا دریافت نمائید.

النینو و لانینای مودوکی

در حالی که هنوز بحث داغ بین دانشمندان بر سر این مطلب وجود دارد که ایا تغییرات جوی باعث تغییر از شکل سنتی ال نینو (El Nino) به شکل معروف ال نینو مودوکی (El Nino Modoki) می شود، دانشمندان حال می گویند که ال نینو مودوکی بر تغییرات درازمدت در جریان های هوا در اقیانوس آرام شمالی تاثیرگذار است.

این تحقیق به صورت انلاین در مجله ی Nature Geoscience انتشار یافته و در دسترس می باشد.

پدیده ی ال نینو گرم شدن دوره ای در بخش شرقی گرمسیری اقیانوس ارام می باشد که در امتداد سواحل امریکای جنوبی اتفاق می افتد. اخیراً، دانشمندان متوجه شده اند که گرم شدن ال نینو در بخش مرکزی اقیانوس ارام شدیدتر از بخش شرقی اقیانوس ارام می باشد، پدیده ای که با عنوان «ال نینو مودوکی» معروف است (مودوکی واژه ای ژاپنی برای عبارت «شبیه ولی متفاوت» می باشد).

سال پیش، مجله ی Nature مقاله ای را منتشر کرد مبنی بر اینکه تغییرات جوی باعث ایجاد این تغییر از ال نینو به ال نینو مودوکی می باشد. در حالی که یافته های این مقاله هنوز مورد بحث می باشند اما این آخرین مقاله در مجله ی Nature Geoscience شواهدی را ارائه می دهد که ال نینو مودوکی الگوی آب و هوایی بنام «نوسان حلقه ی شمال اقیانوس آرام» (North Pacific Gyre Oscillation = NPGO) هدایت می کند.

امانوئل دی لورنزو، دانشیار در دانشکده ی علوم زمین شناسی و جوشناسی در انستیتو فن اوری جورجیا ابراز کرد: «ما یافتیم که ال نینو مودوکی مسئول تغییرات در NPGO می باشد. این دلیل حائز اهمیت است چون NPGO تاثیرات مهمی بر ماهی ها و توزیع مواد غذایی دریایی در اقیانوس ارام، بخصوص سواحل غربی ایالات متحده دارد ».

NPGO، که دو سال پیش برای اولین بار از سوی دی لورنزو و همکارانش در مقاله ای در مجله ی Geophysical Research Letters به این نام خوانده شد، برای اولین بار تغییرات درازمدت در جریان های هوای اقیانوس ارام را توجیه می کند که حال دانشمندان ان را به تعداد رو به افزایش تغییرات چشمگیر در اکوسیستم های دریایی سواحل ربط می دهند.

دی لورنزو افزود: «اکوسیستم های اقیانوس ارام ممکن است برای NPGO در اینده مهم تر باشد. داده های ما نشان می دهند که NPGO به طور قطع با ال نینو مودوکی ربط دارد و بنابراین زمانی که مودوکی در بخش مرکزی گرمسیری اقیانوس ارام بیشتر می شود، NPGO نیز تشدید می شود».

النینوی مودوکی یک پدیده جوی- اقیانوسی در بخش حاره ای اقیانوس آرام می باشد. النینوی کلاسیک با ناهنجاری قوی گرم دمایی در شرق اقیانوس آرام حاره ای همراه است. النینوی مودوکی که برای اولین توسط پروفسور یاماگاتا استفاده شد، در حقیقت دومین مد غالب نوسانات بین سالانه در منطقه اقیانوس آرام است که 12 درصد از تغییرپذیری های دمای سطح آب این منطقه را تبیین می کند؛ در حالیکه النینوی کلاسیک 45 درصد از تغییرپذیری های این منطقه را تبیین می کند و از این حیث دارای اهمیت بیشتری نسبت به النینوی مودوکی می باشد.

بالا، الگوی ناهنجاری دمای سطح پهنه های آبی در هنگام توسعه النینوی کلاسیک پایین،  الگوی ناهنجاری بارش در هنگام توسعه النینو

النینوی مودوکی موجب افزایش دمای سطح آب اقیانوس آرام در بخش استوایی شده که این وضعیت با عث شکست الگوی چرخش واکر به دو سلول می گردد که پیامد آن فرونشینی هوا در هر دو بخش شرقی و غربی اقیانوس آرام می باشد و باعث کاهش بارندگی و خشکسالی در این مناطق و ترسالی در بخش مرکزی اقیانوس آرام استوایی می گردد. از آنجا که در النینوی مودوکی سلول واکر در مقایسه با النینوی کلاسیک ضعیف بوده و الگوهای بزرگ مقیاس آن همانند النینو نمی باشد، لذا به نظر نمی رسد توسعه النینوی مودوکی موجب افزایش بارش کشورمان گردد. در شکل زیر وضعیت بارش مناطق مختلف جهان در هنگام توسعه النینوی مودوکی دیده می شود.

بالا، الگوی ناهنجاری دمای سطح پهنه های آبی در هنگام توسعه النینوی مودوکی پایین، الگوی ناهنجاری بارش در هنگام توسعه النینوی مودوکی

اثر نوسان النینو بر اقلیم ایران

در زمان وقوع پدیده ال نینو رودباد جنب حاره درنیمکره شمالی به عرض های پائین تری منتقل شده و در واقع جانب شمالی سلول هدلی درموقعیتی نزدیکتربه استوا قرار می گیرد.در چنین حالتی پر فشارهای جنب حاره ای در منطقه خاور میانه به عرض های پائین تری جابجا شده و امکان نفوذ موج بادهای غربی را دردوره سرد به منطقه مدیترانه و دریای سرخ افزایش می دهند، نتیجه این فرآیندها افزایش بارش زمستانی ایران و بطور کل خاور میانه در سال های ال نینو خواهد بود.

سیل های بزرگ در طی النینو در مناطقی همچون پرو، شمال بولیوی و شیلی، سواحل شمالی آفریقا و مدیترانه شرقی، ایران و افغانستان.

در طی دوره های غیر النینو (لانینا) سیل های بزرگ، در آمریکای مرکزی، ونزوئلا، کلمبیا و آسیای جنوب شرقی روی می دهند.

تقریباً تمامی تحقیقات انجام شده در ایران نیز رخداد ال نینو را با افزایش بارش های فراگیر در دوره سرد سال مرتبط می دانند

نتایج پژوهشگران در خاورمیانه نیز ارتباط پدیده انسو را با ناهنجاری های بارش بر روی منطقه نشان می دهد، بطوریکه سال های ال نینوی قوی با افزایش بارش زمستانی همراه بوده، همین پژوهش، نیز ارتباط پدیده انسو را با ناهنجاری های بارش بر روی منطقه نشان می دهد، بطوریکه سال های ال نینوی قوی با افزایش بارش زمستانی همراه بوده در عین حال جدیدترین خشکسالی ایران و جنوب غرب آسیا (خشکسالی ٢٠٠١ - 1998) با یکی از طولانی ترین و قویترین لانینوهای نیم قرن اخیر مرتبط دانسته شده و در واقع فاز سرد انسو علت اصلی خشکسالی اخیر معرفی گردیده است.

در مناطق مونسونی همچون هند، مدت زیادی است که نقش ال نینو بر میزان بارش تابستانی مورد مطالعه قرار گرفته است، با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت منطقه هند در طول سال های ال نینوی قوی کاهش بارش تابستانی قابل ملاحظه ای را نشان می دهد. فعالیت سیکلون های حاره ای نیز از فازهای گرم و سرد انسو تبعیت می کند. در کل، فازهای گرم با افزایش تعداد طوفان های حاره ای و هاریکن ها در اقیانوس آرام شرقی و کاهش تعداد آنها در خلیج مکزیک و دریای کارائیب همراه است.

در عین حال در سال های ال نینو مناطق مرکزی و غربی اروپا در طول فصل زمستان بارش های بیشتر از نرمال دریافت می کنند که با کاهش میزان فشار هوا در این منطقه همراه می باشد. در حالیکه اروپای شمالی در چنین سالهایی از بارش های کمتری برخوردار خواهد بود، از طرفی پوشش برف در مناطقی چون شرق قفقاز - حوضه غربی وشرقی دریای خزر و آسیای مرکزی بیشتر ازشرایط نرمال خواهد بود. در واقع مسیر سیکلون ها در منطقه شرق اقیانوس اطلس و اروپا به عرض های جنوبی تری جابجا می شود.

تاثیر مضاعف انسو با همپیوندی IOD

گاهی اوقات رویدادهای شاخص انسو با فاز های مختلف شاخص IOD همپیوند می شوند. در این حالت میزان تاثیر گزاری هر یک از رویدادهای شاخص انسو بر روی مناطق تحت تاثیر، تشدید خواهد شد. مثلا در هنگام بروز فاز گرم IOD به همراه النینو، میزان همرفت در غرب اقیانوس هند و سواحل شرقی آفریقا نسبت به النینو منفرد افزایش زیادتری خواهد داشت. در نواحی شرق اقیانوس هند در منطقه قاره دریایی (اندونزی و استرالیا) فرونشینی هوا تشدید خواهد شد.

این امر سبب افزایش فراتر از نرمال قدرت بادهای شرقی سطحی در اقیانوس هند شده در نتیجه رطوبت اقیانوس هند و دریای سرخ در نقش تغذیه رطوبتی سامانه های مهاجر در خاورمیانه و یا در تکوین توده هوای کم فشار سودانی بیش از پیش ظاهر می گردد و بدین سان، دوره های مرطوبتری را در ایران و خاورمیانه باعث می گردد.

در مواقع رویداد لانینا و فاز منفی IOD به صورت توام، سبب شرایط عکس شرح داده شده در بالا می گردد.

طرح کلی همپیوندی رویداد النینو توام با فاز گرم شاخص IOD

ناهنجاری دمای سطح آب دریا در اقیانوس آرام و هند در طی رویداد های النینو و لانینا به صورت منفرد و همراه با فاز های گرم و سرد IOD

اطلاعات شاخص ENSO:

(El Niño / Southern Oscillation (ENSO

 ENSO Wrap-Up

 Tropical Atmosphere Ocean project

 Nino 1 | Nino 2 | Nino 3 | Nino 4

 ENSO Diagnostic Discussion

منابع:

- فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، پدپده انسو و تاثیر آن بر رژیم بارش ایران؛ فرامرز خوش اخلاق، دانشجوی دکتری جغرافیا، دانشگاه تبریز شماره مقاله 447

- نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی) جلد 27 ، شماره 1، فروردین – اردیبهشت 1392 ،ص 144- 131؛ تأثیر پدیده اِنسو بر نوسانات تبخیر و تعرق مرجع در چند اقلیم نمونه سرد کشور؛ علی اکبر سبزی پرور - سارا تنیان، استاد و دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

- پژوهش های جغرافیایی – شماره 62 ، زمستان 1386؛ تحلیل چند متغیره ارتباط میزان بارش فصلی ایران و شاخص های اقلیمی؛ داریوش یاراحمدی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه لرستان؛ قاسم عزیزی - دانشیار دانشکده جغرافیا-دانشگاه تهران

- اداره هواشناسی آب و هوای ملی استرالیا (bom)

- ژورنال هفتگی بین المللی علمی (nature)

- وبسایت شخصی هواش ارشد Steve Horstmeyer

- وبسایت آموزشی MetEd

- وبلاگ گفتگوهای اقلیمی، ایمان بابائیان دکترای اقلیم شناسی