پرارتفاع عربستان (Saudi Arabia High Pressure) یکی از مراکز مهم فشار

---

اقلیم هر منطقه تحت تأثیر الگوهای گردشی گوناگونی است. هر سیستم سینوپتیک، مانند سیکلون (Cyclone)، آنتی سیکلون (Anti-cyclone)، یا جبهه های هوا (Front Air)، ابعاد گسترده ای دارد که هوا در اطراف آن و در جهات خاص جریان دارد. همچنین، این سیستم ها اولاً در همه جای سطح زمین جریان ندارند؛ ثانیاً در یک زمان معیّنی مستقیماً منطقه ای را تحت پوش قرار می دهند؛ در نتیجه، سرزمین های مجاور تحت تأثیر جریان های ناشی از این سیستم ها قرار دارند. بنابراین، یکی از موضوعات مورد مطالعه اقلیم شناسان بررسی فراوانی زمانی مکانی این الگوهای جریان است. 

ایران در محدوده بین 25 تا 40 درجه عرض شمالی و 44  تا 66 درجه طول شرقی واقع شده است. حدود یک سوم آن، که شامل بخش جنوبی است، در منطقه حاره و دو سوم دیگر در برون حاره قرار دارد. این موقعیت جغرافیایی همراه موقعیت طبیعی منحصربه فردی که دارد، مانند تنوع ناهمواری ها، پراکندگی و جهت گیری و ارتفاع آن ها، قرارگیری بین دو توده آب در بخش شمالی و جنوبی و همچنین توده های هوایی مختلفی که در زمان ها و مکان های مختلف وارد ایران می شوند، به تنوع و تغییرات چشم گیر آب وهوایی آن منجر شده است. این تنوع اقلیمی باعث تفاوت پارامترهای اقلیمی در مکان های مختلف می شود، از جمله این پارامترها عنصر بارش است که دست خوش تنوع و تغییر زمانی و مکانی درخور توجهی است و موجب توزیع نایکنواخت منابع آب ایران شده است؛ یکی از دلایل مهم آن ناهمگونی در انتقال و تزریق رطوبت به سامانه های باران زای ایران است. انتقال بخار آب در جو وابستگی مستقیم به شرایط گردش جو دارد و با تغییرات گردش جو در طی سال میزان و مسیر انتقال رطوبت نیز تغییر می کند.

مراکز پُرفشار یکی از مؤلفه های گردش جوی مؤثر در انتقال رطوبت است؛ نکته بسیار مهم محل قرارگیری آن ها بر سطح آب است. افزایش یا کاهش رطوبت در یک ناحیه به انتقال رطوبت به داخل یا خارج از آن ناحیه به وسیله جریان های اتمسفری و گردش هوا به اشکال گاز یا مایع وابسته است. به همین سبب، الگوهای چگونگی شار رطوبت به طور فزاینده ای با گردش جو به خصوص الگوهای پُرفشار همخوانی دارد.

تحلیل جامع بر خشکسالی های ایران در نیم قرن اخیر (2010-1961)

---

خشکسالی یکی از پدیده های مخرب اقلیمی ست که هر از چندگاهی در برخی از مناطق جهان و در همه نوع آب و هوا می تواند بروز یابد که مسبب وارد آمدن خسارت های سنگینی در بعد کشاورزی، منابع آبی، زیست محیطی و انسانی وارد سازد. از اینرو هر گونه پژوهش در مورد رفتار الگوهای زمانی و مکانی این پدیده مخرب می تواند بشر را در جهت اخذ برنامه ریزی های صحیح و به موقع و آمادگی لازم برای مقالبه با آن فراهم آورد.

در پژوهشی که به تازگی در این زمینه صورت گرفته و مشروح آن در نشریه پژوهش های اقلیمی شناسی آمده؛ تحلیل جامعی بر خشکسالی های ایران در نیم قرن اخیر صورت گرفته ست. در این تحقیق داده های بارش ماهانه در یک دوره 50 ساله از 2010 - 1961 ایستگاه های سینوپتیک ایران به منظور شناسایی چگونگی خشکسالی های بلند مدت در مقیاس زمانی 24 ماهه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه از روش استاندارد بارش، تحلیل مولفه اصلی و خوشه بندی برای تعیین خشکسالی ها و نواحی همگن خشکسالی در ایران استفاده شد. نتایج این واکاوی نشان داد که خشکسالی ایران از یک رفتار منظم فضایی و منطقی در دراز مدت تبعیت می نماید. چنانکه این روند شمال غربی - جنوب شرقی بوده و در برگیرنده 7 ناحیه همگن خشکسالی بلند مدت است.

شکل 1. نواحی همگن فضایی خشکسالی بلند مدت به همراه مسیر  عبور سیکلون ها به منطقه خاورمیانه و ایران

ناحیه 1 (شمال و شمال غربی): تبریز - خوی - گرگان

ناحیه 2 (خزر غربی): رامسر - رشت - بندر انزلی

ناحیه 3 (غرب): قزوین، سقز - کرمانشاه - همدان - سنندج - ارومیه - تهران - زنجان - بابلسر

ناحیه 4 (شرق زاگرس): خرم آباد - اراک - اصفهان

ناحیه 5 (شمال شرقی): مهشد - سبزاور - شاهرود - تربت حیدریه - بیرجند - بندر عباس

ناحیه 6 (جنوب غربی): آبادان - بوشهر - اهواز - شیراز

ناحیه 7 (جنوب شرقی): کرمان - بم - زاهدان

تحلیل وضعیت الگوها جریان، بارش و دمای مهر 1395

---

بر اساس نقشه های پیش یابی طی هفته اول مهر ماه 1395، برآیند الگوی جریان بر روی ناحیه قفقاز و دریا سیاه با استقرار ناوه عمیق، واجد گردش چرخندی بر روی جنوب شرق اروپا می باشد. در این شرایط نوار جنب حاره (STH) بر روی منطقه ضمن عقب نشینی در ضلع شمالی خود موجب جابجایی شرقسوی محور آن به سوی نواحی شرقی ایران و منطقه می باشد. لذا این شرایط موجب گسترش جریانات گرمایشی بر روی بخش های شرقی و شمال شرق طی نیمه اول مهر ماه می گردد. ضمن آنکه در طی این مدت با گذر امواج ناپایدار به همراه زبانه های توده هوای پر فشار سطح زمین ضمن ایجاد جریانات شمالی ( افت دما) موجب رخداد بارش بر روی نوار شمالی و سواحل دریا کاسپین می گردد.

در بخش های جنوب کشور، به دلیل حاکمیت جریانات حاره شرقی و جابجایی غربسوی تراف کم ارتفاع بر روی آب های دریا عرب ضمن ایجاد جریانات شمال سو (جنوبی) گرم و مرطوب حاره موجب فراهم شدن شرایط برای ایجاد شرایط همرفت بر روی جنوب شرق و دامنه های زاگرس جنوب شرقی می گردد.

در طی نیمه دوم ماه، با گسترش زبانه های توده هوای پرفشار عرض های بالا و تقویت آن بر روی بخش های شمالی و همچنین وجود زبانه های توده هوای کمفشار بر روی بخش های جنوبی و دریا عرب الگوی تقویت بارش ها در بخش های شمالی، شامل نوار شمالی و سواحل دریا خزر و همچنین جنوب شرق و دامنه های زاگرس جنوب غربی فراهم می آید.

در هفته چهارم مهر ماه 1395 ضمن تضعیف الگوی مذکور از شدت بارش و ناپایداری ها در بخش های تحت تاثیر کاسته می گردد. در این برهه هپیوندی بین جانب شمالی پشته پر ارتفاع جنب حاره در منطقه و فراز ناشی از واچرخندهای  الگوی اصلی مورد انتظار می باشد.

در نقشه دمای  تراز 2 متر، همانطور که ملاحظه می گردد بر روی عرض های قطب و پیرا قطبی هوای گرم تر از نرمالی طی هفته های اول و دوم (نیمه اول مهر 1395) حاکم می باشد. این هوای گرم به سبب وجود جریانات نزول شونده بر روی قطب ناشی می گردد. بر روی حوزه  مدیترانه، جنوب اروپا، شمال شرق آفریقا، شبه جزیره عربستان و غرب فلات ایران هوای خنک تر از نرمال در برهه های هفته اول و دوم  مهر 1395حاکم می باشد.

آیا زمان الگوهای پاییز فرا رسیده است ؟؟؟

---

بررسی الگوهای جوی حاکی طی یکماهه آینده بیانگر تداوم حضور جریانات ناپایدار بر روی دریا کاسپین تا اوایل مهر ماه 1395 می باشد.

با توجه به قرار گرفتن شاخص ⁺EA (الگوی اطلس شرقی) در فاز مثبت قوی و همچنین درجاتی از فاز گرم الگوی ⁺Scand تقویت الگوی پشته ارتفاعی بر روی شبه جزیره اسکاندیناوی و گردش سیکلونی قوی بر روی شمال شرق اطلس شمالی موجب می گردد که مولفه باد نصف النهاری جریانات بر روی اروپای غربی افزایش یافته و گسترش ناوه تراز میانی به همراه لغزش تاوه قطبی بر روی شمال شرق اطلس و شمال غرب اروپا حاکمیت نماید.

با گسترش ناحیه پر ارتفاع اروپای مرکزی رو به شمال و همپیوندی آن با پشته پر فشار روسیه در عرض های قطبی ضمن تشدید گرادیان فشار در غرب اروپا و ایجاد جریانات شمالسوی جریانات، موجب شکل گیری و انحصار یک ناحیه سیکلونی بر روی حومه دریا کاسپین، اورال و آسیا میانه می گردد که محصور مانده آن موجب تداوم حضور آن برای روزهای آینده و احتمالا هفته ها در این منطقه می باشد.

این سامانه با حرکت سیکلونی خود به همراه جریانات غربی، الگوی اصلی منطقه و فلات ایران را طی روزهای آینده و احتمالا هفته ها بسوی پاییز را بدست خواهد داشت.

همانطور که دیده می شود گرایش به سمت فاز مثبت در شاخص نوسان قطبی AO در طی روند یک الی دو هفته آینده دیده می شود. این الگو می تواند منجر به افزایش جریانات در پیرا قطبی شده و به طبع آن تقویت روبادها را در سرتاسر عرض های شمالی در پی داشته باشد.

اجزای موسمی شبه قاره هند طی مونسون 2016 و تاثیر آن بر آب و هوای ایران

---

مونسون 2016 شبه قاره هند به طور رسمی فعالیت خود را از تاریخ 8 ژوئن 2016 (19 خرداد 1395) از سوی جنوب غرب کشور (سواحل کرالا) آغاز نمود. این آغازگری مونسون در حالی نمود یافت که چشم اندازهای اولیه ارائه شده اداره هواشناسی هند در مورد فصل موسمی بیانگر فرانرمال بودن مونسون 2016 شبه قاره در حدود 6٪ نرمال بود.

مونسون هند هنوز دچار کمبود نسبت به میزان نرمال های بلند مدت می باشد. النینو بعنوان یک پدیده طبیعی در بروز بارش های زیر نرمال در شبه قاره مقصر شناخته می شود. بطوریکه تا 20 ژوئن 2016، از میزان مقادیر نرمال بارش 90.6 میلی متری، به میزان 70.7 میلی متر را دریافت شده است. این شرایط، کمبود بارش های تجمعی کشور را به میزان 22٪ به ارمغان آورده ست.

طی سه ماهه تابستان بر روی ناحیه وسیع اقیانوس هند و جنوب غرب آسیا استقرار شرایط واگرایی تراز فوقانی جو خواهیم داشت که مرکز واگرا بر روی میانه حاره اقیانوس هند واقع می باشد. این شرایط بر روی تراز فوقانی موجب انبساط توده هوا و در نتیجه کمک به صعود دینامیک هوا می نماید. از سوی دیگر بر روی نقشه های تابع جریان تراز  850 هکتوپاسکال بر روی جنوب غرب آسیا و اقیانوس هند شرایط گردش نابهنجار سیکلونی حاکم بوده از این روز این شرایط موجب تقویت بادهای مرطوب زای جنوب غربی بر روی سرتاسر اقیانوس هند می گردد. علاوه بر آن شرایط گردش سیکلونی بر روی اقیانوس هند موجب می گردد که با بر همکنش بین حرکت ساعتگرد  بر روی نیمه جنوبی و پادساعتگرد جریانات بر روی نیمه شمالی اقیانوس هند تقویت جریانات شرق سو (غربی) را بر روی آن موجب گردد در نتیجه روباد سطحی جت سومالی قوی تر از وضعیت نرمال خود ظاهر می گردد. 

نقشه معرف تابع جریان تراز 200 هکتوپاسکال طی سه ماهه تابستان 1395 نشان می دهد که بر روی ناحیه وسیع جنوب غرب آسیا  نابهنجاری آنتی سیکلونی فراتر از نرمال حاکمیت خواهد داشت که نشاندهنده قوی تر از نرمال بودن فرابار تبت می باشد. حرکت ساعتگرد در جانب جنوبی این فرابار هسته سرعت جت حاره شرقی را تشکیل می دهد بنابر این روباد تراز فوقانی حاره شرقی طی فصل موسمی امسال قویتر از نرمال ظاهر خواهد شد.