آژانس آب و هوای ایران
مرکز پیش بینی تخصصی آب و هواآژانس آب و هوای ایران
مرکز پیش بینی تخصصی آب و هواعلت اصلی کاهش بارندگی در کشور را چه می‌دانید؟
لشکری در این گفت‌وگو بر لزوم تمرکز بر بارورسازی ابرها و مدیریت منابع آب تاکید می‌کند و مقصر دانستن تکنولوژی هارپ و همچنین آلودگی هوا و ریزگردها را در خشکسالی مردود می‌داند.
علت اصلی کاهش بارندگی در کشور را چه می‌دانید؟
مقدار بارش هرمنطقه ای به موقعیت جغرافیایی آن منطقه نسبت به گردش عمومی جو بستگی دارد. بنابراین مناطق خشک وپرباران دنیا بسته به موقعیت جغرافیایی انها نسبت به گردش عمومی جو تعیین می شود. مقدار باران در هرمنطقه ای نیز همواره ثابت نیست ودارای سیکل های افزایشی وکاهشی است.که این سیکل‌ها تقریبادارای دوره های 11، 22، 33 و... ساله هستند.
این سیکل‌ها نیز ارتباط نزدیکی با سیکل فعالیت‌های خورشیدی دارد. حال اگر آخرین دوره زمین شناسی که اقلیم فعلی سیاره زمین شکل گرفته است را معیار سنجش قرار دهیم بشر فقط اطلاعات ثبت شده 100 یا حداکثر150 سال اخیر را دارد که درکشورما این مقداربه ندرت به 50 تا 60 سال می‌رسد. بنابراین نمی‌توان قضاوت کرد که بارش‌های کشورر روندکاهشی متداوم دارد. اولا آمار ایستگاهی این را ثابت نمی‌کند. ثانیاً ممکن است دوباره روند افزایشی به خود بگیرد. چون ما دقیقا نمی‌دانیم الان در چه قسمتی از یک سیکل طولانی مدت قرار داریم.
البته باید مسئله خشکسالی یا ترسالی را از این موضوع جداکرد. چون ممکن است این کاهش چندساله اخیر به دلیل خشکسالی‌هایی است که در هر اقلیمی، چه اقلیم‌های مرطوب و چه اقلیم‌های خشک اتفاق می‌افتد.
در ارتباط با خشکسالی امسال، همانطور که بیان شد خشکسالی و ترسالی جابجایی‌هایی است که به صورت دوره‌ای در عملکرد، ساختار و مکان‌گزینی سامانه‌ها تاثیرگذاشته و در هر اقلیمی اتفاق می‌افتد. به عبارت دیگر جابجایی مکانی در یک سامانه به دلیل جابجایی مکانی سامانه‌ها در گردش عمومی جو می‌تواند تعداد سامانه‌های بارشی ورودی به یک کشور را تقویت کرده یامانع ورود سامانه‌های بارشی به یک کشور شود. نتایج حاصل از رساله دکتری خانم دکتر زینب محمدی که در دانشگاه شهید بهشتی دفاع شده است نشان می‌دهد جابجایی مکانی و زمانی پرفشار جنب حاره‌ای عربستان نقش بسیار تعیین کننده‌ای در خشکسالی‌ها و ترسالی‌های کشور ایران دارد.
این تحقیق نشان داد که جابه‌جایی غرب سوی این پُرفشار مانع از ورود سامانه بارشی کم‌فشار سودان به ایران می‌شود و در عین حال باعث جابه‌جایی شمال سوی سیکلون‌های مدیترانه‌ای شده و کشور از تاثیر این سامانه بارشی محروم می‌ماند. شکل ۱ موقعیت هسته این سامانه پرفشار را در روزهای مختلف خشکسالی فراگیر و شدید سال آبی 2008-2007 در ایران نشان می‌دهد.
شکل ۱ - موقعیت هسته این پرفشار را در روزهای مختلف خشکسالی فراگیر و شدید سال آبی 2008-2007
امسال نیز در طول سه ماه مهر، آبان و آذر و تاکنون همین شرایط حاکم شده است و پُرفشار عربستان جابه‌جایی، غرب‌سو داشته و مانع ورود سامانه‌های بارشی به کشور شده است. شکل های 2 تا 4 موقعیت پرفشار عربستان را در سه ماه اول سال 1396 نشان می‌دهد. می‌بینیم که هسته پرفشار عربستان کاملاً به سمت غرب جابه‌جا شده و بر روی مرکز و غرب عربستان قرار دارد. در صورتیکه وقتی این پرفشار بر روی دریای عمان و شرق هند جابجا شود شرایط بسیار خوبی برای ورود سامانه های بارشی فراهم می شود.
ادامه مطلب ...کاهش 7 درصدی بارش ها در سطح کشور/ عدم توزیع مناسب مکانی و زمانی بارندگی ها
با توجه به آخرین اطلاعات دریافتی از مرکز ملی خشکسالی، از ابتدای سال آبی جاری تا مورخ 4 تیر 96 مقادیر بارندگی ها در سطح کشور در حدود 7 درصد نسبت به نرمال بلند مدت دوره مشابه کاهش را نشان می دهد که با عدم توزیع مناسب مکانی و زمانی بارش ها در طی 8 ماهه اخیر مواجه بوده ست.
از 31 استان کشور، 19 استان به درجات مختلف با کاهش میزان بارندگی ها در دوره مذکور مواجه بوند، بیشترین میزان کاهش بارش ها در جنوب غرب کشور برای استان های خوزستان و چهارمحال و بختیاری با 40.8- و 33.7- درصد متمرکز بوده ست. بیشتر استان های واقع در غرب کشور (به استثنای همدان و مرکزی) با مقادیری از افت بارندگی هادر طی 8 ماهه اخیر مواجه بودند.
6 استان در محدوده نرمال (کران های مثبت یا منفی) قرار داشته اند، استان های لرستان، سیستان و بلوچستان و قزوین در محدوده نرمال با تمایل به کاهش بارش ها مواجه بوده اند و استان های تهران، گیلان و بوشهر در محدوده نرمال با تمایل به افزایش بارندگی ها قرار دارند.
در نهایت 6 استان با افزایش میزان بارش ها در طی 8 ماهه اخیر مواجه بوده که بیشترین میزان بارش ها از آن استان هرمزگان با 34.1 درصد بوده ست.
با توجه به نمودار مذکور به نظر می رسد توزیع مکانی بارش ها در سطح کشور از همگنی نرمالی برخوردار نبوده و نواحی خشکسالی و ترسالی از بی نظمی مکانی برخوردار می باشد. همچنین توزیع زمانی بارش ها نشان دهنده عدم پراکنش مناسب بارندگی در طی 8 ماهه گذشته بوده ست.
تحلیل جامع بر خشکسالی های ایران در نیم قرن اخیر (2010-1961)
خشکسالی یکی از پدیده های مخرب اقلیمی ست که هر از چندگاهی در برخی از مناطق جهان و در همه نوع آب و هوا می تواند بروز یابد که مسبب وارد آمدن خسارت های سنگینی در بعد کشاورزی، منابع آبی، زیست محیطی و انسانی وارد سازد. از اینرو هر گونه پژوهش در مورد رفتار الگوهای زمانی و مکانی این پدیده مخرب می تواند بشر را در جهت اخذ برنامه ریزی های صحیح و به موقع و آمادگی لازم برای مقالبه با آن فراهم آورد.
در پژوهشی که به تازگی در این زمینه صورت گرفته و مشروح آن در نشریه پژوهش های اقلیمی شناسی آمده؛ تحلیل جامعی بر خشکسالی های ایران در نیم قرن اخیر صورت گرفته ست. در این تحقیق داده های بارش ماهانه در یک دوره 50 ساله از 2010 - 1961 ایستگاه های سینوپتیک ایران به منظور شناسایی چگونگی خشکسالی های بلند مدت در مقیاس زمانی 24 ماهه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه از روش استاندارد بارش، تحلیل مولفه اصلی و خوشه بندی برای تعیین خشکسالی ها و نواحی همگن خشکسالی در ایران استفاده شد. نتایج این واکاوی نشان داد که خشکسالی ایران از یک رفتار منظم فضایی و منطقی در دراز مدت تبعیت می نماید. چنانکه این روند شمال غربی - جنوب شرقی بوده و در برگیرنده 7 ناحیه همگن خشکسالی بلند مدت است.
شکل 1. نواحی همگن فضایی خشکسالی بلند مدت به همراه مسیر عبور سیکلون ها به منطقه خاورمیانه و ایران
ناحیه 1 (شمال و شمال غربی): تبریز - خوی - گرگان
ناحیه 2 (خزر غربی): رامسر - رشت - بندر انزلی
ناحیه 3 (غرب): قزوین، سقز - کرمانشاه - همدان - سنندج - ارومیه - تهران - زنجان - بابلسر
ناحیه 4 (شرق زاگرس): خرم آباد - اراک - اصفهان
ناحیه 5 (شمال شرقی): مهشد - سبزاور - شاهرود - تربت حیدریه - بیرجند - بندر عباس
ناحیه 6 (جنوب غربی): آبادان - بوشهر - اهواز - شیراز
ناحیه 7 (جنوب شرقی): کرمان - بم - زاهدان
کاهش 59 درصدی حجم بارش‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری تا امروز + نمودار
کاهش 59 درصدی بارش های کشور حجم بارش‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری تا امروز شنبه ۲۰ آذرماه به ۳۳ میلیمتر رسید.
خبرگزاری ایسنا: حجم بارش‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری تا امروز شنبه ۲۰ آذرماه به ۳۳ میلیمتر رسید. این میزان بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت با ۴۸ میلیمتر بارش حدود ۳۱ درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته که ۸۰ میلیمتر بود، ۵۹ درصد کاهش نشان می‌دهد.
بیشترین بارش در ۶ حوضه آبریز اصلی کشور مربوط به حوضه آبریز دریای خزر با ۱۱۵ میلیمتر بارش بوده که در مقایسه با سال آبی گذشته ۳۹ درصد و در مقایسه با متوسط ۴۸ ساله، سه درصد کاهش داشته است. کمترین بارش نیز در حوضه‌های شش گانه اصلی کشور مربوط به حوضه آبریز مرزی شرق با یک میلی متر بارش است که در مقایسه با سال آبی گذشته ۹۵ درصد و متوسط ۴۸ ساله،۹۲ درصد کاهش داشته است.
همچنین بیشترین میزان بارش‌ها در ایستگاه "محمود آباد" در استان مازندران با ۶۶۰ میلیمتر و کمترین میزان بارش‌ها در ایستگاه‌های چابهار در سیستان و بلوچستان، جنت آباد جنگل در خراسان رضوی، خونیک علیا در خراسان جنوبی صفر میلیمتر به ثبت رسیده است.
حجم کلی بارش از اول مهر تا پایان ۲۰ آذر معادل ۵۴ میلیارد و ۳۸۵ میلیون مترمکعب به ثبت رسیده است.
خروج اکثر نواحی غرب کشور از اریکه خشکسالی 7 ساله/ فلات مرکزی غرق در خشکسالی/ مونسون تابستان 95 مونسون نبود!
خروج نیمه غربی کشور از خشکسالی 7 ساله
بر اساس نقشه پهنه بندی خشکسالی 7 ساله شاخص SPI، بر روی اکثر بخش های غربی کشور شامل شمال غرب، غرب و دامنه های زاگرس مرکزی وضعیت بارش ها بشکل نرمال دیده می شود. به نظر می رسد سهم بارش های سال بارشی 95-94 و بخصوص ریزش های فراگیر پاییز 94 در این امر نقش بسزایی را ایفا نموده است.
وضعتی کلی بارش ها در شمال غرب ایران، سواحل جنوب غربی خزر و البرز غربی نرمال و گرایش به ترسالی 7 ساله را نشان می دهد بطوری که در بخش های شمالی زون شمال غرب ایران ترسالی متوسط تا شدید و به صورت ناحیه تا بسیار شدید طی پهنه بندی 7 ساله قرار دارد.
در جنوب غرب کشور مشخصا استان خوزستان، چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویر احمد عمدتا طی 7 سال اخیر منتهی به تابستان 1395 خشکسالی های خفیف تا متوسطی برقرار بوده که در نقاطی از این استان ها تا خشکسالی شدیده نیز پیش رفته است.
پهنه فلات مرکزی ایران تحت اریکه خشکسالی دهه ای
اگر پهنه فلات ایران را در یک مثلث فرضی از جنوب غرب تا شمال شرق و جنوب شرقی کشور در نظر بگیریم تمامی استان های واقع در مساحت این مثلث طی 7 ساله اخیر درجاتی از خشکسالی متوسط تا شدید و بسیار شدیدی را تجربه نموده اند و ریزش ها در این مدت کاهش ملموسی را نشان داده است.
بدترین وضعیت از آن استان های سمنان، یزد، فارس، خراسان جنوبی، مناطقی از سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی بوده است. در برخی از نواحی این استان ها درجه خشکسالی 7 ساله تا حد شدید و بسیار شدید نیز دیده می شود.