تحلیل الگوهای آب و هوایی منطقه طی ماه های نوامبر و دسامبر 2019

---

برآیند خروجی مدل های آب و هوایی حکایت از آن دارند که طی دو ماهه باقی مانده از فصل پاییز، منطقه ما در بین دو موقعیت پشته پرارتفاع واقع می گردد؛ پشته پرارتفاعی بر روی محدوده مدیترانه تا بخش هایی از اروپا بسوی عرض های شمالی گسترش می یابد و دیگری بر روی آسیا با بی هنجاری مثبت ارتفاع تراز میانی جو نشان دهنده پرارتفاع بندآور (Blocking) با گردش واچرخندی ست. ادغام این دو الگو در کنار هم بطور میانگین جریان حرکت سامانه های آب و هوایی را دچار نوسان می کند به این ترتیب که جریانات غربی با حرکت به سمت شرق در عرض های جغرافیایی بالا اوراسیا متحمل انحراف از مسیر شرقسوی خود خواهند شد. 2 منطقه با الگوی گردش سیکلونی یکی بر روی شمال اطلس با تعمیق کم ارتفاع / کمفشار ایسلند و دیگری بر روی ایران نواحی تقویت امواج کوتاه می باشند. 

مهمترین نکات ماه های نوامبر و دسامبر 2019:

• الگوی فاز مثبت شاخص NAO؛ فاز مثبت شاخص NAO طی نوامبر و تا حدودی دسامبر با بارش های ایران رابطه مستقیم (اثر مثبت) و معنی داری را نشان می دهد.
•  دو قطب متضاد فشار با بیهنجاری منفی فشار در غرب اقیانوس هند و بیهنجاری مثبت فشار در شرق آن فاز مثبت قویIOD جهت بارندگی های نوامبر و دسامبر نیز نقش مثبت ایفا می کند. 
• طی ماه های نوامبر و دسامبر بر روی شرق مدیترانه، دریا سرخ، عربستان، ایران استقرار بیهنجاری منفی فشار سطحی نشان دهنده فعالیت مناسب زبانه های کمفشار می باشد.

• طی ماه های نوامبر و دسامبر 2019 فاز مثبت بسیار قوی دو قطبی اقیانوس هند (IOD) هدایت الگوی های مرتبط با فشار و بادهای لایه تحتانی جو بر روی بخش حاره را در دست خواهند گرفت. به همین جهت الگوی همرفت حاره نوسان مادن - جولیان (MJO) بیشتر بر روی الگوهای فازی 8 تا 2 واقع می باشد.
• با حاکمیت الگوی مثبت قوی IOD فازهای نوسان MJO بین 1 تا 2 از فراوانی بیشتری طی ماه نوامبر برخوردار خواهد بودکه هر دو این فازها طی نوامبر و دسامبر با همپیوندی با فاز مثبت شاخص NAO می تواند دوره های سرمایش هوا را در کشور رقم بزند.
• طی ماه نوامبر احتمال رخداد بارندگی های بیشتر از نرمال بلند مدت در بسیاری از مناطق کشور بین 40 تا 50 درصد می باشد. در مدل Eurosip این احتمال بر روی بخش هایی از جنوب شرق و نوار شرقی کشور به 60 درصد نیز بالغ می گردد.
• در دسامبر 2019 خروجی مدل برآیند و Eurosip نشان دهنده کاهش احتمال سیگنال های بارندگی فرانرمال بر روی سطح کشور می باشد. ظهور مناطقی با احتمال کاهش بارندگی بر روی شرق مدیترانه، شمال دریا سرخ، شمال عربستان و عراق نشان دهنده بروز نوساناتی بر روی الگوی همگرایی دریا سرخ می باشد و این می تواند مهم ترین عامل در ناپدید شدن سیگنال های مثبت بارشی طی ماه دسامبر 2019 باشد (رخداد بارندگی های ناحیه ای). 

 طی ماه نوامبر 2019 (آبان 98) مهم ترین نکته الگوی فاز مثبت شاخص NAO با بی هنجاری منفی فشار سطحی بر روی شمال اطلس می باشد. طبق تحقیقات صورت گرفته توسط محققان حوزه آب و هوا، فاز مثبت شاخص NAO طی آبان ماه با بارش های ایران رابطه مستقیم (اثر مثبت) و معنی داری را نشان می دهد.همچنین بیهنجاری های منفی فشار سطحی با الگوی بهنجار ارتفاع تراز لایه میانی جو بیانگر قوی تر از نرمال بودن مکانیسم گردش جو بر روی قطب شمال بوده و ورتکس قطبی قوی تر از شرایط عادی خود پیش بینی می شود (فاز مثبت AO). بر روی آسیا متوسط فشار سطحی گرایش به بیش از نرمال بلند مدت را نشان می دهد (زبانه های پرفشار قویتر). اما بر روی شرق مدیترانه، دریا سرخ، عربستان، ایران استقرار بیهنجاری منفی فشار نشان دهنده فعالیت مناسب زبانه های کمفشار می باشد. دو قطب متضاد فشار با بیهنجاری منفی فشار در غرب اقیانوس هند (فشار کمتر) و بیهنجاری مثبت فشار در شرق اقیانوس هند (فشار بیشتر) که بیانگر الگوی فاز مثبت قوی دو قطبی اقیانوس هند (IOD) می باشد جهت بارندگی های نوامبر نیز نقش مثبت ایفا می کند. 

 استقرار الگوی سیکلونی بر روی کشور به همراه الگوی بیهنجاری منفی فشار سطحی بر روی دریا سرخ، شرق مدیترانه، عربستان و ایران با شیب جریان بسوی فشار بیشتر بسوی دریا عمان، پاکستان و هند الگوی مناسب بارندگی را بر روی کشور رقم خواهد زد. با توجه به وضعیت خنثی تا گرمایش ضعیف بر روی منطقه nino 3.4 که خود نیز شرایط به بالنسبت مساعدی نیز در جهت بارندگی های آبانماه بشمار می رود، در کنار فاز مثبت بسیار قوی دو قطبی اقیانوس هند (IOD) هدایت الگوی های مرتبط با فشار و بادهای لایه تحتانی جو بر روی بخش حاره را در دست خواهند گرفت. به همین جهت الگوی همرفت حاره تحت مکانیسم نوسان مادن - جولیان (MJO) بیشتر بر روی الگوهای فازی 8 تا 2 واقع می باشد. همین شرایط در نقشه پتانسیل سرعت / CHI تراز 200 هکتوپاسکال نوامبر 2019 در آخرین خروجی مدل توکیو (TCC) به صورت بی هنجاری های منفی پتانسیل سرعت بر روی حد فاصل آفریقا / غرب اقیانوس هند و بی هنجاری های مثبت بر روی شرق اقیانوس هند/ اندونزی و استرالیا استقرار خواهد داشت.

همانطور که از الگوی ناهنجاری پتانسیل سرعت تراز 200 هکتوپاسکال مشخص می باشد، بر روی حد فاصل آفریقا تا نیمه غربی اقیانوس هند الگوی بیهنجاری منفی پتانسیل نشان دهنده واگرایی در لایه های فوقانی جو بوده، در لایه تراز پایینی جو (تراز 850 هکتوپاسکال) تابع جریان منطبق بر این شرایط بی هنجاری منفی بر روی آفریقا و غرب اقیانوس هند، شرایط صعودی دینامیک جو را نشان می دهد. 

با حاکمیت الگوی مثبت قوی IOD فازهای نوسان MJO بین 1 تا 2 از فراوانی بیشتری طی ماه نوامبر برخوردار خواهد بودکه هر دو این فازها طی نوامبر با همپیوندی با فاز مثبت شاخص NAO استقرار پشته پر ارتفاع بر روی نواحی اروپا تا غرب روسیه را سبب می گردند. این فاز ها با گردش سیکلونی بر روی شرق دریا مدیترانه و دریا سرخ مصادف شده و نقش خود را در ایجاد شرایط بارندگی بر روی کشور ایفا می نمایند.

طبق خروجی مدل برآیند و مدل Eurosip طی ماه نوامبر احتمال رخداد بارندگی های بیشتر از نرمال بلند مدت در بسیاری از مناطق کشور بین 40 تا 50 درصد می باشد. در مدل Eurosip این احتمال بر روی بخش هایی از جنوب شرق و نوار شرقی کشور به 60 درصد نیز بالغ می گردد. بنابر این نقشه های ارزیابی شده در خصوص بارندگی های ماه نوامبر نشان دهنده یک احتمال متوسط برای بیهنجاری های افزایشی بارش در بسیار مناطق کشور می باشد. 

بر اساس این نقشه ها می توان به تفاوت بیهنجاری بارش به صورت احتمال بالای رخداد بارندگی های کمتر از نرمال بر روی مجمع الجزایر شرق اقیانوس هند (اندنزی) و بارش های فراتر از نرمال بر روی نواحی مرکزی - غربی اقیانوس هند تحت مکانیسم فاز مثبت IOD و تحت هدایت گرفتن الگوی فازی MJO پی برد. 

چشم انداز احتمالاتی متوسط دما هوا بر روی بخش جنوبی - شرقی کشور با احتمال 40 تا 50 و در بخش جنوبی تا 60 درصد بسوی گرمایش سوق می یابد. این در حالی ست بر روی بخش های شمالی - غربی کشور سیگنال واضحی از بی هنجاری به چشم نمی خورد. به نظر می رسد با تقویت الگوهای فرابار بر روی عرض های معتدله و الگوی سیکلونی بر روی ایران در برهه هایی رخنه هوای سرد بر روی کشور بویژه در نواحی غربی و شمالی دور از انتظار نباشد. وضعیت ریزش هوای سرد بر روی منطقه زمانی که الگوی فاز NAO به سوی فاز مثبت سوق یافته و با الگوی فازی 1 تا 2 شاخص MJO مچ می گردد، تسهیل کشته و متوسط دما هوا را بر روی منطقه و بخش هایی از کشور بسوی بی هنجاری های منفی هدایت می کند.

طی دسامبر 2019 فلات ایران همچنان تحت انحصار دو پشته پرارتفاع تراز میانی جو قرار دارد، پشته ای از جانب آسیا و دیگری از جانب اروپا جریانات را بسته و بر روی منطقه الگوی جریان سیکلونی برقرار است. مهم ترین نکته در طی ماه دسامبر گرایش حرکت شرقسوتر پشته پرارتفاع اروپایی بر روی پهنه دریا مدیترانه بوده که بواسطه تقویت پرفشار آزور بر روی پهنه این دریا بیهنجاری های مثبت ارتفاع و کاهش سیکلون زائی دریا نسبت به شرایط عادی را نشان می دهد در نتیجه با کاهش فعالیت سیکلونی دریا مدیترانه اثر این شرایط بر روی الگوی همگرایی دریا سرخ که ارتباط بسیار تنگاتنگی با بارش های نواحی غربی و جنوب غربی کشور خواهد داشت، هویدا می باشد. با تداوم الگوی مثبت شاخص IOD همچنان بر روی غرب اقیانوس هند و بخش هایی از دریا سرخ متوسط فشار سطحی نرمال و کمتر از نرمال می باشد در نتیجه پتانسیل فعالیت زبانه های توده هوای کمفشار بالا خواهد بود این می تواند در کنار وجود الگوی سیکلونی بر روی کشور، برای بارندگی نواحی از جنوب، مرکز و شرق کشور نقش مثبتی را داشته باشد. 

طی دسامبر سیگنال های فاز مثبت شاخص NAO فعالیت بالای کم ارتفاع ایسلند را نشان می دهد، با توجه به کاهش ارتفاع جو بر روی غرب روسیه عبور تراف هایی از این منطقه به سوی شرق و کشیده شدن مورب آن بسوی آرال می تواند بر روی بخش هایی از شمال و شمال شرق نوید دهنده شرایط سرد و مرطوب باشد!!!!

در دسامبر 2019 خروجی مدل برآیند و Eurosip نشان دهنده کاهش احتمال سیگنال های بارندگی فرانرمال بر روی سطح کشور می باشد. ظهور مناطقی با احتمال کاهش بارندگی بر روی شرق مدیترانه، شمال دریا سرخ، شمال عربستان و عراق نشان دهنده بروز نوساناتی بر روی الگوی همگرایی دریا سرخ می باشد و این می تواند مهم ترین عامل در ناپدید شدن سیگنال های مثبت بارشی طی ماه دسامبر 2019 باشد (رخداد بارندگی های ناحیه ای). یک سیگنال واضحی از بارش های نرمال تا بیش از نرمال بر روی بخش های شمالی کشور شامل کرانه های دریا مازندران، نواحی شرقی و حتی جنوب شرق کشور به چشم می خورد. 

یک تفاوت که بین الگوی بیهنجاری بارشی دو مدل برقرار است که مدل Eurosip منطقه Storm Track سامانه های مهاجر را بر روی اروپا به عرض های شمالی تر از اطلس رو به شمال بسوی اسکاندیناوی در یک راستای جنوبغربی می داند به همین جهت مناطقی با سیگنال های بارشی فراتر از نرمال بر روی اسکاندیناوی پررنگ تر می باشند. این در حالی ست که در مدل کل این مسیر از اطلس به سمت اوراسیا بیشتر غربی می باشد.

طی ماه دسامبر 2019 سیگنال های دمایی بر روی کشور تا حد زیادی مطابق با الگوی آرایش تراز میانی جو می باشد، در حالی که منطقه اروپا با کاهش میزان فشار بر روی شمال اطلس از هوای سردتر تا حدی محروم شده و جای آن هوای معتدل و گرمتر اطلس رخنه می کند، بر روی ایران سیگنال واضحی از احتمال نوع بیهنجاری به چشم نمی خورد. همچون مطابق ماه نوامبر طی دسامبر 2019 به دلیل قوی تر از نرمال بودن الگوی فرابار امکان بروز دوره هایی از سرمایش هوا بر روی کشور وجود دارد. 

نقشه متوسط و بیهنجاری پتانسیل سرعت تراز 200 هکتوپاسکال طی دسامبر 2019 بیانگر تداوم واگرایی جو فوقانی بر روی غرب اقیانوس هند و همگرایی بر روی شرق آن می باشد که تداوم فازهای موثر 1 تا 2 نوسان MJO را نشان می دهد. در لایه تراز تحتانی جو (850 هکتوپاسکال) بر روی اروپا الگوی آنومالی آنتی سیکلونی برقرار می باشد که جریانات برگشتی در ضلع شرقی آن سبب ریزش جریانات بر روی منطقه می گردد این وضعیت می تواند سیمای سرمایشی میانگین دما دسامبر 2019 را توجیه نماید. همچنین تاثیر فاز مثبت شاخص IOD بر روی اقیانوس هند به صورت بی هنجاری های الگوی گردش آنتی سیکلونی بر روی پهنه اقیانوس هند و جابجایی جریات مرطوب به سمت بخش های مرکزی تا غربی آن مشهود می باشد. این وضعیت می تواند بر روی بخش هایی از جنوب، نواحی داخلی و شرقی در انتقال رطوبت موثر باشد.

طی ماه دسامبر فاز 1 نوسان MJO تمایل به فازخنثی یا مثبت ضعیف NAO دارد و به همین دلیل تراف بر روی منطقه ما دسترسی بیشتری به نواحی شرقی دریا مدیترانه خواهد داشت و با ایجاد الگوی سیکلونی قوی تر بر روی دریا مدیترانه شرایط مرطوبتری را برای کشور رقم می زند در صورتی که فاز 2 نوسان MJO با قوی تر کردن فاز مثبت NAO پشته پرارتفاع اروپا را شرقسوتر نموده و پهنه بیشتری از دریای مدیترانه از دسترسی تراف کم ارتفاع خارج می گردد، در نتیجه از میزان مرطوب بودن این الگوی کاسته و سرمایش آن با توجه به تقویت الگوی فرابار بیشتر خواهد شد. هر دو فاز 1 و 2 نوسان MJO با گردش آنتی سیکلونی بر روی غرب روسیه حمایت می کنند که این گردش طی فاز 2 قوی تر خواهد بود و عامل سرمایش بیشتر می باشد.