تحلیل الگوهای حاکم بر جو طی فصل زمستان 1397 بر اساس سال های آنالوگ مشابه قسمت سوم (شماره 5)

---

پیش بینی شماره 5 را با تمرکز بر روی  فصل هاریکن 2018 اقیانوس اطلس آغاز می کنیم. ما دریافتیم که تعداد کل طوفان ها، هاریکن ها، ابر هاریکن ها در طول هفته گذشته تغییری نکرده است. با نگاهی به ACE (انرژی سیکلونی تجمعی)، دریافتیم که ما فصل "فرانرمالی" را از لحاظ مقدار طوفان هایی که هر یک از این سال ها داشته اند، شاهد بودیم، گرچه فصل جاری "فرا اکتیو" مانند سال 2017 نبود.

با بررسی هایی که به عمل آمده، سال های بعد از 1850 که فصل هاریکن مشابه با 2018 داشته اند شناسایی شده اند، این سال ها عبارتند از: 1887، 1936، 1944، 1990، 1998، 2000 و 2012. با استفاده از آنالیز مجدد ما می بینیم که  زمستان های بعد از فصول هاریکن طی سال های مورد اشاره، از گوناگونی برخودار هستند، اما به طور کلی، یک پیام مناسب و معقول برای زمستان آنتی سیکلونی (واچرخندی) پس از فصل هاریکن  طی این سال های  مشابه با 2018 بر روی ایران دیده می شود.

با توجه به آنالیز مجدد مرکز CPC الگوی میانگین سال های مذکور نشان دهنده واچرخندی بسیار عمیق بر روی عرض های جغرافیایی بالا غرب آسیا می باشد که در دو سوی آن بر روی اروپا و آسیا حاکمیت گردش سیکلونی (چرخندی) دیده می شود. برآیند جریانات حاصل از این دو منطقه موجب استقرار الگوی گردش آنتی سیکلونی بر روی منطقه و ایران می گردد. 

نتیجه این الگو، تقویت جریانات نصف النهاری شمالی (جنوبسو) بر روی نیمه شرقی و جنوبی (شمالسو) بر روی نیمه غربی می باشد که بترتیب با الگوی سرمایش شرق - گرمایش غرب همراه می باشد. روی هم رفته خروجی حاصل از این الگو از نقطه نظر بارندگی ها «زمستان معمولی» را به نمایش می گذارد که بر روی بیشتر مناطق کشور وضعیت بارندگی ها نرمال بوده، سیگنال هایی دال بر گرایش بارش ها به فراتر از نرمال بر روی جنوبغرب، بخش های غرب و منطقه خلیج فارس دیده می شود. نقطه مقابل بر روی نوار ساحلی دریا خزر و بخش هایی از جنوبشرق کشور این سیگنال ها گرایش به بارندگی های کمتر از نرمال را نشان می دهد. 

الگوهای هر سه ماهه دسامبر تا فوریه بیانگر حاکمیت پرفشار بلاکینگ بر روی عرض های جغرافیایی بالا بر روی سرتاسر غرب آسیا و نواحی جنب قطبی شمال روسیه می باشد، که فرارفت سرد ناشی از آن موجب گسترش فرود بلند کم ارتفاع از آسیا به طرف عرض های جنوبی تر گردیده ست که این شرایط الگوی سرمایشی را بر روی بخش هایی از آسیا مرکزی تا میانه، شرق خاورمیانه و ایران به ارمغان خواهد آورد. همچنین نکته حائز اهمیت در این الگوها حضور الگوی واچرخندی بر روی دریا سرخ و عربستان می باشد که ناشی از فعالیت پرفشار عربستان بوده و همپیوندی را با همتای خود در عرض های شمالی بر روی منطقه ایجاد می نماید. 

از نظر الگوهای بارندگی و دما دسامبر طی الگوی برآیند سال های مشابه مذکور، نرمال بارشی با دماهای گرایش به سردتر از نرمال بوده گرچه به دلیل فرارفت جنوبی سطح دماها بر روی بخش های غرب و شمال غرب کشور متمایل به گرمتر از حد نرمال را نشان می دهد. ماه ژانویه از نقطه نظر دمایی مشابه دسامبر بوده اما از نظر بارندگی ها گرچه بر روی منطقه شمالغرب و بخش های غربی کشور بارندگی ها به سبب گسترش الگوی سیکلونی منطقه اروپا بروی مدیترانه نرمال به نظر می رسد اما در بخش وسیعی از کشور بخصوص نیمه شرقی - جنوب شرق بارندگی ها تمایلی به کاهش نسبت به نرمال را نشان می دهند. الگوی ماه فوریه یک ماه گرمتر از نرمال با کاهش بارندگی ها در بخش های شمالی و بارندگی ها فراتر از نرمال در مناطق مرکزی - جنوبی کشور محسوب می گردد. 

دسته بعدی آنالوگ ها کمی محدودتر میشوند، زیرا ما بروی هاریکن ها و ابر هاریکن ها متمرکز شدیم و طوفان ها و ACE را حذف کردیم. فصل هاریکن این سال ها به نظر می رسد قویاً مطلوب یک زمستان معتدل بر روی  بیشتر مناطق کشور بوده-  فعالیت بالاتر از نرمال هاریکن ها و طوفان های اطلس با افزایش احتمال وقوع بلاکینگ عرض جغرافیایی بالا طی زمستان از طریق فرارفت هوای گرم جنوبی از مناطق حاره به سوی عرض های رو به قطب می باشد. همچون مجموعه سال های آنالوگ قبلی، اما دوباره یک تصویر بسیار مشابهی را مشاهده می کنیم؛ حاکمیت الگوی گردش آنتی سیکلونی، بر روی شمال دریا کاسپین که با گسترش پر ارتفاع بر روی سرتاسر غرب آسیا و بخش هایی از ایران و غرب منطقه همراه می باشد و در مقابل گردش سیکلونی قوی بر روی اروپا که با گسترش منطقه کم ارتفاع در بخش وسیعی از این قاره همراه می باشد. روی هم رفته نوسان منفی شاخص دریا شمال - شمال کاسپین را نشان می دهد که جریانات مرطوب جنوبی را بر روی شبه جزیره بالکان و ترکیه به ارمغان می آورد. 

در فاز منفی شاخص مذکور هسته روباد جنب حاره ای از قدرت کمتری برخوردار ست. روباد قطبی در اروپا به عرض های پایین تر انتقال یافته و ضمن عبور از حوالی مدیترانه در شرق اروپا به دلیل هسته بلاک بر روی قزاقستان، با یک انحنا به عرض های بالاتر سوق می یابد این شرایط با باد های جنوبی در غرب خاورمیانه همراست و شرایط گرمتری را در خاورمیانه بوجو می آورد. در این فاز غرب روسیه و خاورمیانه از دمای بالاتر از نرمال و شمال اروپا از دمای کمتری برخوردار می شود. شرق اروپا نیز دماهای بالایی را ثبت می نماید. از نظر بارندگی، به نظر می رسد در این فاز سواحل غربی خزر و بر خی نقاط شمال غرب تمایل بارش کمتر از نرمال را تجربه می کنند.

در اقیانوس ها می بینیم که شمال اقیانوس اطلس و آرام، خیلی زیاد در مشخصه آنومالی دما سطح آب دریا (SST) تغییری نکرده اند. نواحی ENSO همچنان به نشان دادن یک سیگنال ضعیف ال نینو ادامه داده و مدل های ECMWF، CFS و JAMSTEC پیش بینی النینو ضعیف (ecm و cfs) و یا حتی متوسط تا مرز قوی ال نینو (JAMSTEC)برای زمستان 19/2018 کردند.

شاخص Modiki ال نینو JAMSTEC در قویترین میزان ماه نوامبر از سال 2009 واقع شده است - درست قبل از زمستان گرم 2009/2010 – البته ما میدانیم که النینو مودوکی (مرکزی) الگوی سردتر از حد نرمالی را بر روی عرض های معتدله اوراسیا طی زمستان به ارمغان می آورد، به خصوص اگر ضعیف یا متوسط باشد.

فعالیت خورشیدی همچنان در سطوح بسیار پایین است و انتظار می رود در سه روز آینده در سطوح بسیار پایین باقی بماند. بررسی های فعالیت خورشیدی نشان می دهد که ما در سطوح بسیار پایین فعالیت خورشید باقی می مانیم و به عبارت دیگر در کمینه فعالیت خورشیدی در سیکل  24 قرار داریم.

پوشش برف اوراسیا نشان می دهد که بسیاری از مناطق روسیه و حتی بخش هایی از اروپای شرقی اکنون پوشش برف دارند. تا روز جمعه 23 نوامبر پوشش برف اسکاندیناوی کمتر از انتظار معمول بوده و سال 1998 را تداعی می نماید - با این حال طی شنبه 24 نوامبرشاهد افزایش قابل توجهی در پوشش برف سراسر اسکاندیناوی بوده ایم که در حال حاضر هر دو پوشش برف در روسیه و اسکاندیناوی بسیار با روند بلند مدت همراستا است.

بادهای مداری  در تراز 10 هکتوپاسکال قطب شمال کمی قویتر از حد نرمال هستند و به ما می گویند که ورتکس قطبی احتمالا در چند روز آینده نسبتا قوی خواهد بود اما اسمبل های GFS پیش بینی می کنند در عرض چند هفته آینده بادهای مداری کاملا تضعیف می شوند. همچنان سه مورد از چهار مولفه CFS طی نیمه دوم ماه دسامبر تضعیف شدید باد بادهای مداری را پیش بینی می کنند که می تواند نشانه ای از گرمایش ناگهانی استراتوسفری (SSW) باشد که در اوایل زمستان نسبت به حالت نرمال اتفاق می افتد - این امر موجب افزایش احتمال یک زمستان سرد در عرض های معتدله باشد.

در نهایت ما با برخی از تطبیق تشابهات الگوی نوامبر 2018 مطلب این بخش را پایان می دهیم. نزدیکترین تشابهات که ما می توانیم برای آنومالی ارتفاع 500 هکتوپاسکال طی 1 تا 21 نوامبر 2018 بدست آوریم عبارتند از: 1890، 1900، 1916، 1926، 1941، 1949، 1959، 1968، 1976، 1989، 2002 و 2014.

برآیند الگوی سال های اخیر مورد اشاره در بالا طی سه ماهه دسامبر - فوریه نشان دهنده الگوی سیکلونی عمیق بر روی اروپا می باشد که با ناهنجاری منفی قابل توجه ارتفاع ستون جو در این منطقه همراه می باشد. واداشت های گردش سیکلونی بر روی اروپا منجر به حاکمیت الگوی آنتی سیکلونی با آنومالی مثبت ارتفاع بر روی دریا سرخ - عربستان گردیده ست. 

در این الگو همچنان حاکمیت الگوی پرفشار / بلاکینگ بر روی عرض های جغرافیایی بالا به چشم می خورد که با بی هنجاری مثبت ارتفاع در سرتاسر عرض قطبی اوراسیا مصادف گردیده س . گسترش پشته پر ارتفاع بر روی اسکاندیناوی - غرب روسیه با الگوی آنتی سیکلونی (واچرخندی) موجبات تضعیف روباد قطبی را بر روی عرض معتدله و جنوبسو شدن آن به سمت عرض های پایین تر را فراهم می آورد که نتیجه آن گذر امواج کم ارتفاع بر روی بخش های شمالی منطقه خاورمیانه و ایران می باشد.  جریانات جنوبسو ( شمالی) نیز همچون الگوهای مورد اشاره قبلی موجب کشش هوای سرد شمالی بر روی منطقه و ایران گردیده، لیکن آنتی سیکلون غرب منطقه با تقویت فرارفت جنوبی سطح دماهای فصل را بر روی نواحی غربی - شمال غربی کشور معتدل تر نگه می دارد.

سیمای کلی دما و بارندگی را طی الگوی میانگین سال های آنالوگ مورد بحث به صورت بی هنجاری های سردتر از نرمال با تمرکز بر بارش های بالاتر از حد نرمال بر روی بخش های شمالی کشور می باشد (این الگو تشابه زیادی با پیش بینی فصلی مدل ECMWF دارد):

طی ماه دسامبر این سال ها، گسترش جریانات مرطوب از منتهی الیه مدیترانه به روی کشور سیمای آنومالی مثبت بارش ها را در بخش غربی - شمالی کشور به ارمغان می آورد، الگوی آنتی سیکلونی بر روی عرض های قطبی  و لغزش ورتکس قطبی بر روی سیبری روسیه موجب  گسترش هوای سرد شمالی بر روی آسیا شده که دامنه آن به روی کشور نیز کشیده می گردد، این شرایط با الگوی سیکلونی قوی بر روی بخش های جنوب شرقی منطقه نیز تشدید می گردد. در نقطه مقابل الگوی ضعیف آنتی سیکلونی در غرب منطقه که با فرارفت جریانات به سوی شمال همراه هست دماهای معتدل تری را در بخش های غربی - شمال غربی کشور به ارمغان می آورد.

طی ماه ژانویه، همچنان با حضور الگوی پرفشار / بلاکینگ عرض های بالا (قطبی) جابجایی راستای روباد قطبی به عرض های جنوبی تر گسترش مسیر عبور توده های آب و هوایی را  بر روی سرتاسر دریا مدیترانه - خاورمیانه - ایران و بخش هایی از آسیا موجب می گردد. این الگوی موجب سیمای آنومالی منفی ارتفاع جو بر روی مناطق یاد شده می گرد. بنابر این همچنان بارندگی ها بر روی بخش های شمالی متمرکز می باشد و با کاهش ارتفاع جو بر روی کشور به طور کلی متوسط دما هوا این ماه گرایش به کمتر از حد نرمال بلند مدت را نشان می دهد.

طی ماه فوریه، با کاهش میزان فشار / ارتفاع بر روی عرض قطبی  و تقویت جریانات سیکلونی شرایط تغییر می یابد. 2 قطب متضادآنومالی مثبت ارتفاع / فشار بر رو شمال اطلس (گرینلند - ایسلند) و آنومالی منفی ارتفاع / فشار بر روی میانه اطلس  بروز فاز منفی شاخص NAO موجب گسترش جریانات توده هوای  اطلس بر روی غرب - مرکز اروپا شده، الگوی سیکلونی (چرخندی) بر روی این منطقه با تقویت گردش آنتی سیکلونی بر روی نیمه شرقی اروپا - غرب آسیا می گردد که با آنومالی مثبت ارتفاع بر روی شمال شرق آفریقا، دریا سرخ، نواحی غرب و شمال غرب خاورمیانه، دریا سیاه و کاسپین همراه می باشد. 

این شرایط با گرایش به کاهش بارندگی ها بر رو بخش  وسیعی از کشور شامل نواحی مرکزی، جنوبی، شرق و شمال شرق کشور می گردد. بر روی سواحل خزر و  شمالغرب کشور بارندگی ها نرمال با گرایش کمی بالاتر از حد نرمال دیده می شود. به سبب حاکمیت الگوی پرفشار بر روی عرض های شمالی الگوی سرمایش شرقی (بشکل محدود) بر روی نواحی شرقی استقرار می یابد.

نتیجه گیری: همانطور که از آنالیز مجدد سال های مشابه آنالوگ مشاهده گردید در طی این سال ها الگوی پر ارتفاع / بلاکینگ در عرض های جغرافیایی بالا اوراسیا و بر روی میانه اقیانوس اطلس تا اروپا گردش الگوی گردش سیکلونی قوی مشاهده می شود. فعالیت سیکلونی بر روی اروپا موجب می گردد بر روی غرب منطقه الگوی گردش آنتی سیکلونی شکل بگیرد که موجب تغییر مسیر جریانات بارش زا در سطح منطقه خواهد شد و اثر دیگر آن با فرارفت جنوبی موجب می گردد که بر روی بخش های غرب و شمال غرب کشور فراوانی و احتمال دماهای فرانرمال در فصل زمستان بیشتر بوده اما در بخش های شرقی الگوی ریزش هوای سرد در برهه هایی از فصل زمستان الگوی غالب باشد. به دلیل بلاکینگ عرض های جغرافیایی بالا مقادیر بارندگی بر روی بخش هایی از نواحی شمالی کشور همچون جنوب غرب سواحل دریا خزر گرایش به کمتر از نرمال بلند مدت را داشته و در سایر مناطق کشور در حد نرمال بلند مدت واقع گردد. به نظر می رسد برای بخش هایی از جنوب کشور همچون مناطق میانه و جنوب شرقی کشور مقادیر بارندگی گرایش به کمتر از نرمال بلند مدت باشد. 

به دلیل تشدید الگوهای واچرخند منطقه طی ماه فوریه به نظر می رسد از اواسط فصل زمستان مقادیر بارندگی گرایش به کمتر از نرمال بلند مدت را داشته اما طی اواخر فصل پاییز و نیمه اول فصل وضعیت بارندگی ها در بیشتر مناطق کشور در مجموع نرمال باشد.