تحلیل الگوهای حاکم بر جو طی فصل زمستان 1397 بر اساس سال های آنالوگ مشابه قسمت دوم (شماره 4)

---

در این بخش به بررسی وضعیت شاخص نوسان شبه دو سالانه QBO و آنالوگ سال های مشابه در خصوص این نوسان می پردازیم.

قبل از پرداختن به شاخص QBO نگاهی اجمالی به آخرین وضعیت شاخص های پیوند از دور و شرایط الگوی اقیانوسی اشاره ای خواهیم داشت.

وضعیت استراتوسفر -  دمای فعلی در تراز 30hpa  و 10hpa  که در سطوح بالای اتمسفر استراتوسفر بر روی قطب شمال قرار دارد، نسبت به نرمال سردتر است.

مولفه های GFS در طول دو هفته آینده به طور چشمگیری کاهش قدرت باد های مداری را در 10hpa  پیش بینی می کنند. احتمالا این شرایط با یک گرمایش مینور استراتوسفری برفراز قطب شمال طی یک الی دو هفته آینده همبستگی خواهد داشت که جریانات غربی (مداری) عرض میانه را تضعیف می نماید.

 با نگاهی بهCFS ، ما می بینیم سه از چهار رانِ CFS پیش بینی یک کاهش قابل توجه قدرت باد های مداری را طی اواسط دسامبر دارند - این احتمالا از طریق گرمایش ناگهانی استراتوسفر (SSW)  اتفاق می افتد. یکی از چهار ران CFS، نشان می دهد بادهای مداری در حالت نسبتا قوی خود (با وجود کمی ضعیف بودن نسبت به میانگین) تا ژانویه باقی می ماند. از نقطه نظر استراتوسفر، به نظر می رسد که زمستان جالب باشد، اگر GFS و CFS به احتمال وقوع گرمایش زود هنگام استراتوسفر و بدنبال آن تضعیف و حتی معکوس شدن بادهای مداری اعتقاد داشته باشند.

فعالیت خورشیدی - فعالیت خورشیدی در سطح بسیار پایین باقی می ماند و انتظار می رود در سه روز آینده در سطح بسیار پایین باشد. مدل ها نشان می دهند همچنان فعالیت های خورشیدی بسیار پایین بوده و ما در حال حاضر در کمینه خورشیدی سیکل 24 هستیم و حداقل فعالیت خورشیدی برای سال آینده نیز باقی خواهد ماند.

دما سطح آب دریا SST - در اقیانوس اطلس و آرام ما شاهد تغییرات بسیار کمی از هفته گذشته هستیم. ناهنجاری های دمای سطح دریا (SST) در شمال اقیانوس آرام و شمال اقیانوس اطلس پایدار باقی می ماند. شمال اقیانوس آرام بسیار گرمتر از حد معمول است.

منطقه ENSO علی رغم کاهش جزئی گرمایش ناهنجاری فراتر از میانگین SSTبر فراز اقیانوس آرام، هنوز تاکید برای رخداد ال نینو ضعیف در سطح اقیانوس آرام وجود داشته، در لایه عمقی آبها، وضعیت بسیار گرمتر از ناهنجاری های دمای آبهای زیر سطح دیده می شود.

الگوی اتمسفریک - شاخص نوسان جنوبی (SOI) نشان می دهد که جو با ادامه تلاش برای حرکت به وضعیت مطلق رویداد النینو با مقادیر روزانه ضعیف منفی (ال نینو) و مثبت (لا نینا) مواجه ست - دو روز نهایی (16 و 17 نوامبر) شاهد مقادیر شدید منفی SOI بودیم که ادامه این روند، ما را کاملا به طور قطعی و سریع به ال نینو می رساند.

پوشش برف - پوشش برف اوراسیا در مقایسه با هفته گذشته شاهد دستاوردهای عمده در غرب روسیه بوده است، اگرچه سطح بارش برف در سراسر اسکاندیناوی بسیار کم است. پوشش برف نیز در هفته گذشته به بخش شرقی اروپا نیز منتقل شده است.

با نگاهی به آرشیو NIC، می توانیم میزان فعلی پوشش برف اوراسیا و اسکاندیناوی را در مقایسه با چند سال گذشته به سال 1998 تشبیه کنیم. این بررسی نیز به سال 1966 نیز می رسد و دوباره تایید می شود که روند توسعه پوشش برف اوراسیا برای این وقت سال بسیار زیاد بوده اما احتمالا برای پوشش برف در سراسر اسکاندیناوی کم است.

حال به بررسی وضعیت شاخص QBO و الگوی سال های آنالوگ مشابه از حیث این نوسان می پردازیم:

QBO (نوسان شبه دو سالانه) از فاز شرق به مرحله ی غرب در گذار است. زمستان 2018/19 به همین ترتیب زمستان منتهی به فاز غربی QBO خواهد بود.

از طریق آنالیز مجدد ما به جنبه های مختلف QBO نگاه می کنیم. ابتدا ما به QBO شرقی متمرکز می شویم که 15 ماه یا بیشتر طول می کشد (همانطور که QBO شرقی جاری تا ماه اکتبر 2018 بمدت 17 ماه طول کشید) از این حیث با تعداد زیادی سال در تاریخ مواجه خواهیم شد. بنابر این ما شرایط را به گونه ای محدود می کنیم که 15 ماه فازQBO  شرقی درطی تابستان آغاز شده است. ما سپس حتی شرایط را بیشتر محدود می کنیم  که  15 ماه فازQBO  شرقی در تابستان و ماه ژوئن آغاز شده باشد.

این سال ها عبارتند از: 1967، 1981، 1986 و 1991. بازنگری زمستان های مربوط به این سال ها 1968/1969، 1982/1983، 1987/1988 و 1992/1993 است:

در طی زمستان این سال ها شاهد الگوی واچرخندی بر روی بخش هایی از اسکاندیناوی و  غرب و شمال غرب روسیه هستیم که راس پشته مستقر بر روی اروپا را تشکیل می دهد، همین امر امکان الگوی چرخندی را بر روی منتهی الیه شرق مدیترانه و جنوب غرب آسیا را فراهم می نماید. در نتیجه بطور کلی طی این سال ها متوسط دما فصل زمستان بر روی منطقه و ایران گرایش به سردتر از نرمال را نشان می دهد که علت آن گسترش های سرد آسیا مرکزی به روی منطقه می باشد. به دلیل فراوانی سیکلون زائی و رخداد بلاکینگ عرض جغرافیایی بالا (اسکاندیناوی - غرب روسیه) ماندگاری جریانان ناپایدار بر روی منطقه سبب گردیده که فصل زمستان در طی این سال ها در مجموع مرطوبتر از نرمال باشد.

بر روی اقیانوس اطلس به دلیل استقرار پشته بلاکینگ شمالی (گرینلند - ایسلند) و گسترش منطقه کم ارتفاع در زیر آن بر روی عرض های میانی آن الگوی فاز منفی شاخص NAO طی این سال ها غالبیت را نشان می دهد که این ساختار بر روی بازوی چپ الگوی پشته امگای اروپایی واقع شده و منطقه جنوب غرب آسیا از سیکلون زائی ماندگار بازوی راست آن برخوردار ست. 

در ادامه ما سپس به زمستان هایی که گذر از شرق به غرب QBO طی آنها صورت گرفته ست متمرکز می شویم. این زمستان ها عبارتند از 1977/1978، 1984/1985، 1998/1999 و 2001/2002.

مجموعه نهایی از آنالوگهای  QBO آنهایی هستند که QBO شرقی در تابستان اوج یافته و زمستان هایی که بدنبال آن می آیند، (همانطور که این  QBO شرقی در ماه ژوئیه 2018 به اوج خود رسید):

بطور میانگین طی این سال ها استقرار پشته پرفشار بر روی آسیا و  ایران ساختار بلاکینگی را ایجاد می نماید که در مواجه با الگوی سیکلونی تشکیل یافته بر روی اروپا توامان موجب بروز هوای گرمتر از نرمال را بر روی منطقه و ایران فراهم می آورد. در نتیجه سال های مذکور از جمله سال هایی هستند که در منطقه الگو خشکی بر روی نیمه جنوبی کشور طی فصل زمستان رخ داده ست که در آن پشته پرفشار شمالی از آسیا با همتای خود (عربستان) بر روی ایران همپیوند شده و امکان تاثیر گذاری سامانه های مهاجر غربی را بر روی جنوب کشور نمی دهند. 

طی دسامبر سال های مورد اشاره واچرخندی بر روی نواحی نیمه جنوبی با الگوی گردش آنتی سیکلونی و کم ارتفاع با الگوی گردش سیکلونی برهمکنش داده و مسیر جریانات جنوب غربی را بر روی منطقه رقم می زنند، در نتیجه جبهه های بارشی دریا سرخ به روی بخش ها غربی – شمالی گسترش یافته اند. گردش سیکلونی مستقر بر روی مدیترانه مرهون واجد ساختار بلاکینگ پرفشار بر روی عرض های شمالی (اسکاندیناوی – شمال غرب روسیه) می باشد که با ریزش هوای سرد شمالی به روی مدیترانه ساختار ناپایدار مورد اشاره را ایجاد می نماید.

طی ژانویه منطقه تحت پرارتفاع قرار دارد؛ وجود پرفشار بر روی گرینلند و عرض های قطبی و گسترش جریانات کم ارتفاع اطلس به روی اروپا الگوی سیکلونی غرب اروپا را رقم زده که با ساختار بلاکینگ غرب آسیا مواجه می گردد، لذا امکان تاثیر گذاری سامانه های فعال اروپایی بر روی منطقه بشکل کلاسیک وجود ندارد.

طی فوریه بر روی سرتاسر عرض جنب حاره دریا مدیترانه، خاورمیانه و آسیا تحت حاکمیت پشته پرفشار واقع شده، پرفشار مستقر بر روی کانادا و بخش هایی از گرینلند با هدیات جریانات غربی به سوی اروپا تشدید چرخندی و الگوی سیکلونی را بر روی اروپا رقم می زند.

نکته قابل تامل آنکه در طی ماه های دسامبر این سال ها در مجموع با  رخداد پشته پر ارتفاع بر روی عرض های شمالی شامل اسکاندیناوی و شمال غرب و غرب روسیه رخداد فرارفت شمالی بر روی مدیترانه با تشکیل منطقه کم ارتفاع و الگوی سیکلونی بر روی نیمه شرقی پهنه آبی این دریا همراه بوده که  رهاورد آن  جریانات مرطوبزای جنوب غربی  منطقه و ایران را ایجاد کرده ست این شرایط طی ماه ژانویه به صورت استقرار منطقه پرفشار بر روی سرتاسر عرض های شمالی اروپا و قطب شمال القا کننده فاز منفی نوسانات AO / NAO می باشد.