پیش بینی فصلی پاییز 96: سال های آنالوگ مشابه با وضعیت احتمالی پاییز 96 با تاکید بر الگوی دمایی و فشار تابستان جاری (شماره 5)

---

پیش بینی فصلی پاییز 96 شماره 5 در تاریخ دوشنبه 30 مرداد 96 منتشر شد. 

در این پیش بینی به بررسی سال های آنالوگ مشابه با پاییز 96 با تمرکز بر شرایط دمایی و الگوی فشار تابستان جاری و ارتباط آن با پاییز پیشرو پرداختیم. 

همانطور که در پست تحلیل سینوپتیک تیر ماه 96 بدان اشاره شد اولین ماه تابستان امسال در شرایطی سپری شد که به طور عمده میانگین بارش ها در سطح کشور گرایش به کاهش را نشان داد، لذا تیر ماه امسال در زمره تیر ماه های خشک تر نسبت به شرایط بلند مدت قرار داشت. (برای اطلاعات بیشتر به پست تحلیل سینوپتیک تیر 1396 مراجعه نمائید):

بارش و دمای تیر 96:

"همانطور که از خروجی نمودار تغییرات بارندگی استانی تیر 96 از مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران بر می آید، تیر 96 در کل ماه خشکی نسبت به میزان مقادیر بلند مدت بوده ست، بطوری که میانگین بارندگی کشور 11 % کاهش را نشان می دهد. در بین 31 استان کشور 21 استان با بارش های کمتر از نرمال و 10 استان با بارش های فراتر از نرمال با درجات متفاوتی طی تیر ماه 96 مواجه بوده اند. طی تیر 96 بیشترین میزان کاهش بارندگی ها از آن استان کهکیلویه و بویر احمد و پس از آن خوزستان بترتیب با 100% و 99.8 % و استان مرکزی با 406.8 % پر بارش ترین ایستگاه های کشور نسبت به میزان مقادیر بلند مدت خود طی تیر ماه بوده اند."

"طی تیر 96، عمده استان های واقع در شرق _ مرکز کشور دارای متوسط دمای کمتر از نرمال بوده و هوا به نسبت در مقایسه با حدود نرمال بلند خنکتر بوده است؛ استان های خراسان رضوی، شمالی، جنوبی، نیمه شمالی سیستان و بلوچستان، فارس، اصفها ن و یزد بین 0.5 تا 1.5 درجه سلسیوس کمتر از نرمال های بلند مدت تیر ماه بوده اند. در مقابل بخش های غربی کشور از میانگین دمای ماهیانه گرمتری نسبت به نرمال های بلند مدت برخوردار بوده اند؛ استان های آذربایجان غربی، شرقی، اردبیل، کردستان، زنجان، قزوین، همدان، کرمانشاه، و خوزستان بین 0.5 تا 2.5 درجه سلسیوس گرمتر از میزان نرمال طی تیر ماه واقع بوده اند. نوار ساحلی خزر در شمال و کرانه های جنوبی کشور نیز از قاعده میانگین دمای هوا گرمتر طی تیر ماه 96 استثنا نبوده اند؛ در کرانه های دریا خزر بین 0.5 تا 2 درجه سلسیوس (روند افزایشی میانگین دمای هوا تیر ماه از شرق به غرب) و در کرانه های جنوبی کشور بین 1 الی 2 درجه سلسیوس هوا گرمتر از نرمال بلند مدت بوده ست. "

این شرایط موضوع بررسی سال های آنالوگ مشابه ای شد که در آن ها تابستان ها با الگویی شبیه به گرمایش غرب و سرمایش شرق کشور باشد، در نهایت 9 سال مشابه در این خصوص بدست آمد: 1329، 1336، 1339، 1349، 1371، 1372، 1385، 1389 و 1393.

 الگوهای ترسیم شده نابهنجاری ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال و متوسط فشار سطح دریا برای پاییز بعد از این تابستان ها به طور میانگین در پلات های ذیل به نمایش درآمده اند. در این نقشه ها مشاهده می شود که بر روی نواحی شمالی اقیانوس اطلس، غرب روسیه تا شرق مدیترانه با یک منطقه پر ارتفاع (آنومالی مثبت) همراه می باشد. بر روی غرب اروپا مرکز فعال ناوه کم ارتفاع عمیقی قرار دارد که با الگوهای چرخندی در غرب اروپا _ شرق اقیانوس اطلس همراه می باشد. از اینرو فاز غالب شاخص شرق اطلس _ غرب روسیه (EA_WR) طی پاییز سال های مورد اشاره منفی می باشد. 

وجود الگوی گردش آنتی سیکلونی در لایه تراز میانی در عرض های شمالی و گسترش زبانه های توده هوای پرفشار تا حومه دریا کاسپین و آسیا میانه موجب می گردد که در طی پاییز سال هایی که چنین الگویی غالبیت دارد، ریزش هوای خنک شمالی بر روی نیمه شرقی کشور از فراوانی بالاتری بالاتر بوده و در نیمه غربی و شمال غرب فرارفت هوای گرم جنوبی غالب ست.

همبستگی الگوی فاز مثبت و منفی شاخص EA-WR  با بی هنجاری های ارتفاع تراز 500، متوسط فشار سطح دریا، بارش و دما طی فصل پاییز در تصویر ذیل به نمایش درآمده ست:

همانطور که مشاهده می شود در پاییز سال هایی که الگوی شرق اقیانوس اطلس - غرب روسیه در فاز منفی خود بسر می برد، با افزایش میزان ارتفاع تراز لایه 500 هکتوپاسکال بر روی سرتاسر غرب روسیه، شرق اروپا تا شمال خاورمیانه همراه می باشد. این پشته بلاک مانع از تاثیر گذاری سامانه های مهاجر غربی به زون شمال غربی کشور می گرد در نتیجه مقادیر بارش ها در پهنه شمال غرب و نوار ساحلی جنوب غربی خزر تمایل به کاهش را نسبت به بلند مدت نشان می دهد. در عرض های جنوبی کشور جبهه بارشی دریا سرخ - عربستان گرچه تضعیف می گردد اما بواسطه همگرایی معکوسی شکل گرفته در منطقه جریان ضعیفی از بارش ها به سمت جنوب غرب کشور تا پهنه مرکزی محتمل ست.

بطور کل الگوهای دمایی سرمایش شرق _ گرمایش غرب کشور طی الگوی فاز منفی EA-WR شایع می باشد.

در بررسی 9 سال آنالوگ مشابه، بالاترین میزان مشابهت به وضعیت تابستان جاری، از آن سال های 1339، 1371، 1385، 1389 و 1393 می باشد:

در برآیند الگوی این سال ها مشاهده می شود که پشته پر ارتفاع در جانب شمال و شمال غرب منطقه ضمن کاهش تاثیر توده هواهای مهاجر غربی، سبب القای الگوی آنتی سیکلونی در سطح منطقه خواهد شد. در جانب جنوب منطقه، بی هنجاری منفی ارتفاع با الگوی نابهنجار گردش چرخندی سبب  برقراری همگرایی معکوس بر روی دریا سرخ _ عربستان خواهد شد. شرایط متوسط فشار سطح دریا بیانگر فعالیت فرابار در عرض های جنب قطبی اروپا و شمال غرب روسیه بوده و زبانه های ناشی از آن تا آسیا میانه گسترش را محتمل می گردد، الگوی آنتی سیکلونی در جانب شمال شرق منطقه (آسیا میانه) موجب شارش های سرد در زون شرقی کشور می گردد.

در پی سال های آنالوگ (9 ساله و 5 ساله) مورد اشاره در بیشتر مناطق کشور تلورانس بی هنجاری بارش سه ماهه پاییز به طور کل در رنج متوسط 5+- میلی متر در روز واقع می باشد. طی میانگین 5 سال آنالوگ با بالاترین تشابه به تابستان جاری، بی هنجاری هایی بین 0.5- تا 1.0- میلی متر در روز بر روی بخش هایی از کرانه های جنوب غربی دریا خزر، نشان دهنده  گرایش به الگوی های نسبتا خشک در جانب غربی دریا کاسپین می باشد.

فعالیت دریا سرخ بر روی زون جنوبی _ مرکزی آن در هر دو الگو دیده می شود و با توجه به الگوهای بارشی این فعالیت با مکانیسم همگرایی معکوس در سطح منطقه شکل گرفته و تاثیر گذاری خود را بر روی فلات ایران نشان می دهد. 

از نظر دمایی نیز الگوی سرمایش شرق - گرمایش غرب غالب می باشد.