چشم انداز الگوهای آب و هوا طی بهمن؛ بارشهای موثر و نافع طی بهمن و اوایل اسفند 95

---

بر اساس بررسی آخرین جروجی مدل های هواشناسی، طی بهمن ماه 95 سطح بارش های کشور به حدود نرمال های بلند مدت این موقع از سال نزدیک شده، در برخی از نواحی این میزان بارش ها فراتر از نرمال های بلند مدت خود خواهد بود، نیمه جنوبی بویژه جنوب شرق، نواحی از مرکز و نیمه شرقی از جمله مناطقی هستند که به طور کل طی بهمن ماه 95 از بارش های فراتر از نرمال مقادیر بلند مدت برخوردار خواهند بود. بارش ها در خط سواحل خزر عمدتا در محدوده هنجارهای بلند مدت باقی مانده، اما در برخی از نواحی شمال غرب و میانه غربی کشور به نظر می رسد بارندگی های بهمن ماه متمایل به کمتر از میزان نرمال های بهمن ماه ریزش نماید. 

در سایر نواحی کشور از جمله استان های واقع در امتداد دامنه های البرز بارش های بهمن ماه 95 تفاوت قابل توجهی نسبت به حدود نرمال های بلند مدت را نشان نمی دهد.

از نظر دمایی با توجه به خروجی نقشه نابهنجاری میانگین دمای یکماهه آینده، متوسط دما هوا در نیمه شمالی و شرق کشور در حدود 1 الی 2 درجه سلسیوس کمتر از نرمال بوده، در غالب نواحی مرکزی کشور در حدود رنج نرمال بهمن ماه واقع خواهد بود، در برخی از نواحی جنوب غرب، غرب، شمال زاگرسو امتداد حاشیه دریا خلیج فارس بین 0.5 تا 1 درجه سلسیوس دما هوا طی بهمن ماه 95 فراتر از نرمال های بلند مدت واقع خواهد بود.

طی بهمن ماه 1395 چشم انداز مجموع بارش کشور دارای سه هسته اصلی بارندگی می باشد:

1- هسته اول بر روی ارتفاعات زاگرس واقع در غرب و جنوب غرب کشور با بیشینه 125 الی 140 میلی متر در 30 روز.

2- هسته دوم بر روی کرانه های جنوب غربی دریا خزر واقع در استان گیلان با بیشینه 115 الی 130 میلی متر در 30 روز.

3- هسته سوم بر روی جنوب شرق کشور با بیشینه 90 الی 100 میلی متر در 30 روز.

سیمای برف تجمعی یکماهه طی بهمن 95 در سطح کشور نشان دهنده تمرکز پوشش برف بر روی شمال غرب کشور، دامنه های البرز و دامنه های زاگرس می باشد. هسته های اصلی بارش برف تجمعی طی بهمن 95 بر روی ارتفاعات جنوب غرب استان آذربایجان غربی و غرب کردستان، ارتفاعات زاگرس مرکزی بر روی استان های جنوب شرق لرستان، چهارمحال و بختیاری، غرب اصفهان و نواحی از استان کهکیلویه و بویر احمد در جنوب غرب کشور و بالاخره دامنه های میانی البرز غربی در استان های گیلان و مازندران می باشد. با توجه به چشم انداز دماهای کمتر از نرمال بر روی نیمه شمالی (بویژه نوار شمالی) و شرق کشور و همینطور چشم انداز دمایی تقریبا نزدیک به نرمال در نواحی غربی به نظر می رسد، تقویت پوشش برف در ارتفاعات کشور را داشته باشیم و تا حدودی کمبود ذخیره برفی ماه گذشته (دی 95) را جبران نماید. 

  در الگوهای مرتبط با نیمه دوم بهمن 1395 ذکر چندین نکته مهم و قابل تامل ضروری به نظر می رسد؛ لذا به بررسی ساختار و اجزای تشکیل دهنده الگوهای حاکم در طی نیمه دوم بهمن 95 می پردازیم:

1- زبانه های توده هوای کمفشار حاره آفریقا نسبت به میزان مقادیر نرمال های بلند مدت خود تا حدود 2 هکتوپاسکال شدیدتر ظاهر می گردد، به دنبال این اتفاق زبانه های تراف معکوس زبانه های فشار سطح دریا بر روی حوضه دریا سرخ گسترشی را به سمت عرض های شمالی و شبه جزیره عربستان را نشان می دهد که شرایط مساعد جهت تغذیه رطوتی از سمت عرض های جنوبی به درون منطقه را نشان می دهد.

2- این اتفاق به دنبال تشدید فشار (تا حدود 2 الی 4 هکتوپاسکال) بر روی زبانه های توده هوای پرفشار سیبری و گسترش غربسوی زبانه های آن و کانکت شدن با زبانه های شرقی مرکز پرفشار آزور (4) مستقر بر روی میانه اقیانوس اطلس شرقی موجب تشکیل سرتاسری زبانه های توده هوای پرفشار در عرض میانه اوراسیا (آسیا + اروپا) می گردد . به موازت این ساختار الگوهای فشاری در سطح زمین، در لایه های میانی جو (500 هکتوپاسکال) تشدید و افزایش میزان ارتفاع ژئوپتانسیل (Z500) بر روی اوراسیا به دیده می شود. بطوری که بر روی غرب روسیه و شرق اروپا مرکز پر ارتفاع  با نابهنجاری بین 60 تا 90 متر فراتر از نرمال واچد واچرخندی جریانات بر روی این منطقه می باشد. بر روی عروض جنب حاره ای کمربند اصلی پرفشار جنب حاره بر روی آبهای جنوب آسیا به طرف شرق جابجایی مداری شرقسو را از خود نشان می دهد که در بره هایی با پر ارتفاع های عرض های شمالی بر روی آسیا از جانب بلوک شرقی ارتباط و همپیوندی برقرار می سازد. با تمرکز بر آرایش خطوط کانتری هم ارتفاع تراز میانی جو  فشردگی و انحنای رو به جنوب بر روی حوضه آّب های جنوب شرقی مدیترانه، شمال شرق آفریقا و حوضه دریا سرخ بیانگر عمیق شدن موج های کوتاه در این منطقه بعنوان محل فعالیت چرخندی می باشد که سبب می گردد آرایش خطوط هم ارتفاع بر روی جنوب غرب آسیا و ایران به صورت سوی جنوب غربی چینش گردد. 

بنابر این می تواند بخشی از  سرمنشا و ورود موج های نیمه بهمن 95 را از جانب حوضه دریا سرخ به سمت جنوب غرب و جنوب کشور دانست و بخشی دیگر از نیز ناشی از امواج مهاجر از سوی اروپا به حوضه دریا سیاه از جبهه شمالی به منطقه می باشد. 

3- مرکز عمیق ناوه کم ارتفاع / کمفشار بر روی میانه شمال اقیانوس آرام ناشی از تشدید شدت  کمفشار آلئوسین بوده و گسترش پشته پر ارتفاع/ پرفشار در لایه تراز میانی در غرب آمریکای  شمالی و گسترش تراف بر روی جانب شرقی آن انتقال به سوی درجاتی از فاز مثبت شاخص PNA را نشان می دهد. 

4- شرایط فاز مثبت NAO را می توان از تقویت شدت پرفشار / پر ارتفاع آزور بر روی میانه شرق اقیانوس اطلس شمالی و ناوه کم ارتفاع بر روی شمال اطلس را مشاهده نمود. 

شرایطی که در مدل مرکز آب و هوایی TCC ذکر شده به طرز بالایی در چشم انداز ماه فوریه 2017 که از نیمه بهمن را شامل می گردد در الگوی متوسط و نابهنجاری ارتفاع تراز 700 هکتوپاسکال از آخرین برونداد مدل CFS ماهیانه دیده می شود:

در چشم انداز این مدل آمده است که یک الگوی بندال (Blocking) بر روی شرق اروپا و غرب روسیه شکل خواهد گرفت که با افزایش ارتفاع لایه تراز میانی بر روی حوضه اسکاندیناوی (شاخص مثبت Scand) همراه خواهد بود. این پرفشار مانع در عرض های بالایی جغرافیایی مانعی بر سر راه جریاناتی که از اقیانوس اطلس در بستر بادهای غربی بطرف اروپا می وزند بوده و سبب جدا شدن جریانات بر روی منطقه اروپا می گردد، بخشی از این جریانات به عرض های جنوبی تر کشیده شده و بر روی شمال شرق آفریقا عمیق می شوند، این ناحیه محل تعمیق موج های کوتاه در نیمه دوم بهمن 95 خواهد بود. در واقع محل گردش سیکلونی بر روی جنوب شرق مدیترانه و حوضه دریا سرخ سبب تقویت بادهای بارانزای جنوب غربی در منطقه و به سوی ایران می گردد. 

این بادهای بارانزا در جانب بلوک شرقی به سبب افزایش میزان ارتفاع لایه تراز میانی (همپوندی پر ارتفاع شرق منطقه با پشته عرض های شمالی) به موانعی برای حرکت شرقسو برخورد و درنتیجه مدت دوام سامانه ها و ماندگاری آنها در سطح منطقه افزایش خواهد داشت، از طرفی این هوای پرفشار که تا دریا عمان گسترش یافته سبب واچرخندی بر روی این آبها شده و شرایط را برای تقویت بادهای رطوبت رسان به سمت جنوب دریا سرخ و در نتیجه تکمیل چرخه همگرایی دریا سرخ فراهم می آورد.

چشم اندازهای فوق را در نقشه  نابهنجاری میانگین 5 روزه ارتفاع تراز 500 هکتوپاسکال ترسیم شده از خروجی مدل های ECMWF و GFS مشاهده می گردد:

همانطور که قبلا به سمع و نظر شما رسید به نظر می رسد از اواخر ژانویه 2017 شرایط برای شکل گیری پدیده گرمایش ناگهانی استراتوسفر SSW مهیا گردد. این گرمایش از ناحیه سیبری شکل گرفته و بتدریج به سمت قطب شمال حرکت می نماید. این گرمایش بزرگ (Major) سبب می گردد که از اواخر ژانویه و طی فوریه 2017 الگوهای مرتبط با بادها لایه های فوقانی استراتوسفر تغییر یافته، بادهای نرمالی که بطور طبیعی غربی بوده اند تضعیف شده و حتی به بادهای بعضا شرقی تبدیل شود. 

پدیده گرمایش استراتوسفر فوقانی طبق آنچیزی که در خروجی مدل های آب و هوایی به چشم می خورد، می تواند به تضعیف، جایجایی و دو سلوله شدن ورتکس قطبی منجر گردد. همانطور که مشاهده می گردد ورتکس قطبی به 2 سلول مجزا تقسیم شده و سلول نیمکره شمالی بر روی سیبری روسیه مستقر گردیده است.

خروجی مدل بارشی مرکز آب و هوایی توکیو (TCC) افزایش بارندگی ها را در طی نیمه دوم بهمن 95 به تصویر کشیده است، در این چشم انداز منطقه بارندگی های نرمال تا 2 میلی متر در روز فراتر از نرمال های بلند مدت از حوضه حاره آفریقا، دریا سرخ، شبه جزره عربستان به سمت فلات ایران دیده می شود که شرایط همگرایی قوی دریا سرخ را در این برهه زمانی نشان می دهد. در طی ماه فوریه نیمه دوم بهمن لغایت دهه اول اسفند ماه 95 شرایط برای گسترش بارندگی ها در سطح منطقه فراهم بنظر می رسد. سرتاسر سطح منطقه از بارندگی های نرمال تا فراتر از نرمال های بلند مدت برخوردار خواهند بود.

به نظر می رسد انشاالله در بهمن ماه بخصوص از نیمه دوم آن  شرایط برای بارندگی های موثر و نافع در بیشتر مناطق کشور کشور رخ هد که این بارندگی ها تا حدودی کمبود بارش های در نیمه جنوبی و جنوب شرق و نواحی مرکزی ایران را جبران نماید.