تحلیل وضعیت الگوها جریان، بارش و دمای آبان 1395

---

بر اساس نقشه های مرکز آب و هوایی توکیو (TCC) از آژانس هواشناسی ژاپن (JMA) الگوهای معرف ارتفاع تراز لایه میانی و متوسط فشار سطح دریا در طی آبانماه نشان دهنده شکل گیری یک فرود موج بلند به محوریت دریا سیاه از هفته دوم آبانماه می باشد که نشان دهنده عبور امواج کوتاه در امتداد اروپای شرقی - روسیه غربی و گسترش منطقه کم ارتفاع / فشار متوسط منفی بر روی حوزه دریا سیاه، ترکیه و شرق مدیترانه، قفقاز و دریا کاسپین می گردد. این الگو با توجه به استقرار پر ارتفاع لایه تراز میانی در غرب - مرکز اروپا به همراه افزایش میزان فشار سطح دریا، موجب ریزش هوای سرد عرض های شمالی به سمت منطقه معتدله اوراسیا (آسیا غربی - شرق اروپا) شده و محل عبور موج های غربی مهاجر خواهد بود.

با شکل گیری این الگو میانگین موقعیت مرکز سلول واچرخند جنب حاره بر روی دریا عرب، جنوب پاکستان وجنوب شرق کشور خواهد بود که با تشدید گرادیان فشاری بر روی منطقه غرب خاورمیانه و افزایش سرعت شاخه نزولی سلول هدلی سبب استقرار پشته پر ارتفاع تراز میانی بر روی سطح فلات ایران متمایل به بخش های شرقی کشور می گردد که در نهایت در برهه هایی آرایش الگوی جنوب غربی را در غرب منطقه خاورمیانه به سمت فلات ایران فراهم می آورد که موجب تشکیل جبهه همگرایی دریا سرخ و ایجاد خط بارش به سمت شمال غرب، بخش های غربی و به صورت امتزاجی با رژیم  جریانات واچرخندی بر روی سواحل دریا کاسپین موجب بارش در خط ساحل و ارتفاعات البرز در این ماه می گردد.

در سایر نواحی مرکزی و شرقی به دلیل تشدید پر ارتفاع لایه میانی و تضعیف موج های ناپایدار شرایط برای رخداد بارش های قابل توجه مهیا نمی باشد.

بر اساس نقشه های پیش یابی بارش مدل ECMWF- EPS اسمبل مولفه control، عمده بارش های آبان ماه 1395 بر روی استان های واقع در شمال غرب، غرب، سواحل دریا کاسپین، امتداد دامنه های البرز به سمت شمال شرق کشور واقع می باشد. بیشترین میزان بارش های آبان 95 بر روی استان های آذربایجان غربی، شرقی، اردبیل، کردستان، کرمانشاه، لرستان، زنجان، قزوین، گیلان، مازندران و دامنه های رشته کوه البرز واقع می باشد. هسته بارش آبان ماه 95 بر روی استان گیلان در سواحل جنوبی غربی دریا کاسپین با محدوده بارش 190 الی 200 میلیمتر / 30 روز و پس از آن هسته دوم بر روی ارتفاعات البرز غربی مرکز بین استان گیلان و اردبیل با محدوده بارش 165 الی 170 میلیمتر /30 روز متمرکز می باشد.

بر اساس نقشه های میزان انحراف مجموع بارش آبان ماه 95 با مقادیر نرمال بلند مدت (سال های 1394 - 1375) به نظر می رسد در شمال غرب کشور شامل استان های آذربایجان غربی، شرقی، اردبیل و دامنه های البرز غربی مجموع ریزش های ماه در محدوده نرمال و در بخش های شمالی این استان ها گرایش به فراتر از نرمال های بلند مدت را نشان می دهد. این در حالی ست که به طور کل مجموع بارش های آبان ماه 95 در استان های واقع در دامنه های زاگرس در غرب کشور و همچنین سواحل دریا کاسپین و ارتفاعات البرز مرکزی گرایش به کمتر از نرمال های بلند مدت را نشان می دهد.

به نظر می رسد با حرکت به سمت اواسط ماه ضمن جابجایی منطقه کمبود بارش در غرب کشور به سمت عرض های پایین تر شدت میزان آن کاسته می گردد که این می تواند نشان دهنده افزایش بارش ها و کاهش میزان انحراف آن با مقادیر بلند مدت این ماه قلمداد گردد.

نقشه های متوسط دمای هوا سطح 2 متر در طی آبانماه نشان دهنده کاهش دما نسبت به نرمال در نوار شمالی کشور شامل استان های واقع در شمال غرب، دامنه های البرز، سواحل دریا کاسپین به سمت شمال شرق کشور می باشد. در این استان ها متوسط دما هوا در آبانماه 95 در حدود 0.5 الی 1.5 درجه سلسیوس کمتر مقادیر بلند مدت می باشد که با حرکت به سمت شرق به عرض های جنوبی تر متمایل می گردد. در سایر استان های واقع در دامنه های زاگرس شامل نواحی غرب، جنوب غرب و نیمه جنوبی کشور متوسط دمای هوا در آبانماه 95 بین 1.5 الی 2 درجه سلسیوس فراتر از نرمال های بلند مدت مورد انتظار می باشد.

 

هفته اول (1 الی 7 آبانماه 95)

بر اساس نقشه های الگوی تراز میانی و متوسط فشار سطح دریا با تداوم و استقرار گردش واچرخندی / آنتی سیکلونی بر روی عرض های شمالی اوراسیا حرکت نصف النهاری جنوبسو / (شمالی) به طرف عرض های جنوبی تر بر روی آسیا غربی در غالب فرود موج مورب تا آسیا میانه و آرال  تداوم می یابد که در سطح زمین با زبانه های توده هوای پرفشار بسیار قوی همراهی می گردد در نتیجه این شرایط، هوای سردتر از نرمال در بخش های نیمه شمالی، مرکزی و بویژه شمال شرق و شرق کشور در این برهه تداوم می یابد.

همچنین عبور امواج ناپایدار تراز میانی از بخش های غربی موجب می گردد ضمن ایجاد ناپایداری های جوی به شکل رشد ابر و وزش باد رخدادهای بارش در استان های واقع در شمال غرب و دامنه های زاگرس شمالی و دامنه های البرز پیش بینی شده و در سواحل شمالی به دلیل جریانات شمالی بارش ها تشدید شوند.

در نقشه هفتگی ECMWF -EPS ذیل نابهنجاری دمای هوا سطح 2 متر(سلسیوس) و مجموع بارش (اینچ) را در طی هفته اول آبانماه 95 مشاهده می شود. بر اساس این نقشه تمرکز بارش ها در استان های واقع در شمال غرب، دامنه های زاگرس شمالی، سواحل دریا کاسپین، دامنه های البرز و به صورت ریزش های نچندان قابل توجه در دامنه های زاگرس مرکزی و البرز جنوبی دیده می شود.

متوسط دمای هوا در این برهه زمانی در اکثر استان های واقع در نیمه شمالی، شمال شرق و استان های واقع در دامنه های البرز جنوبی سردتر از نرمال می باشد و این در حالی ست در غالب استان های واقع در دامنه های زاگرس مرکزی، جنوبی و جنوب شرقی و بخش جنوب شرق کشور متوسط دما هوا نشان دهنده گرمتر از نرمال بودن آن نسبت به مقادیر بلند مدت این برهه می باشد.

در نقشه پیش یابی 5 روزه CFS نسخه دوم در طی 2 الی 7 آبانماه 95 بیانگر تمرکز مجموع بارش ها در بخش های شمال غرب و دامنه های زاگرس شمالی به سمت دامنه های البرز غربی و مرکزی و سواحل دریا خزر می باشد که عمده بارش ها در چشم اندازهای آن بر روی استان های واقع در شمال غرب و سواحل جنوب غربی دریا کاسپین می باشد.

از نظر دمایی همانطور که ملاحظه می شود در اکثر نواحی کشور شامل نیمه شمالی، مرکزی، شرق و شمال شرق کشور متوسط دمای هوا در این مدت کمتر از نرمال بوده که بیشترین میزان نابهنجاری های منفی دمایی بر روی نواحی شمال شرقی کشور متمرکز می باشد. بر روی استاهای واقع در نوار غربی کشور، جنوب غرب و شمال خلیج فارس متوسط دمای هوا در  برهه بین 2 الی 7 آبان بالاتراز سطح نرمال های بلند مدت پیش بینی می شود.

هفته دوم (8 الی 14 آبانماه 95)

بر اساس نقشه های الگوی ارتفاع تراز میانی جو در طی هفته دوم آبانماه 95 شاهد تغییرات بنیادینی در الگوهای آب و هوایی اوراسیا شاهد خواهیم بود. شکل گیری و حاکمیت منطقه پر ارتفاع بر روی شمال شرق اطلس شمالی و شمال غرب اروپا موجب ایجاد گردش واچرخندی / آنتی سیکلونی در این منطقه گردیده که در سرتاسر اروپای غربی با افزایش میزان ارتفاع تراز میانی و فشار سطح دریا توام می باشد. این منطقه وسیع پرفشار باعث افزایش میزان جریانات نصف النهاری جنوبسو (شمالی) بر روی نواحی شرقی قاره و غرب آسیاه می گردد که در نهایت به تشکیل و شدت فرود بلندی در شرق اروپا / غرب روسیه به محوریت دریا سیاه می گردد. این فرود بلند محل عبور و تشدید موج های کوتاه می باشد.

افزایش عبور موج های کوتاه بر روی دریا سیاه، ترکیه و بخش های شرقی مدیترانه به همراه کاهش فشار سطح دریا بر روی  غرب منطقه (دریا سیاه، شرق مدیترانه، ترکیه، قفقاز) ضامن تداوم ناپایداری های جوی در شمال غرب کشور تا حدودی استان های واقع در دامنه های زاگرس شمالی، سواحل دریا خزر و ارتفاعات البرز می باشد.

با افزایش میانگین جریانات چرخندی در غرب خاورمیانه میانگین خطوط هم ارتفاع در این بخش به صورت جنوب غربی شیف نموده و با القا و تشدید پر ارتفاع تراز میانی بر روی سطح فلات ایران همراه می گردد این وضعیت سبب کاهش برودت دمای هوا بتدریج از هفته دوم آبانماه خواهد شد.

در نقشه هفتگی ECMWF -EPS ذیل نابهنجاری دمای هوا سطح 2 متر(سلسیوس) و مجموع بارش (اینچ) را در طی هفته دوم آبانماه 95 مشاهده می شود. همانطور که مشاهده می گردد، در اکثر استان های کشور متوسط دمای هوا گرمتر از وضعیت نرمال های بلند مدت را نشان داده که بیشترین میزان آن بر روی استان های واقع در دامنه های شرقی رشته کوه زاگرس شامل استان مرکزی، قم، شرق اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، نواحی از کرمان و سیستان وبلوچستان و همچنین استان های واقع در زون البرز مرکزی واقع می باشد.

بر روی نواحی شمالی استان های واقع در شمال غرب و نوار ساحلی دریا کاسپین متوسط دما هوا گرایش به وضعیت نرمال و در برخی نواحی کمتر از نرمال را نشان می دهد.

عمده مجموع بارش های هفته دوم آبانماه 95 در شمال غرب، سواحل دریا کاسپین و استان های واقع در میانه غرب کشور متمرکز می باشد.

در نقشه پیش یابی 5 روزه CFS نسخه دوم در طی 7 الی 12 آبانماه 95 ملاحظه می گردد که بارش هاعمدتا بر روی نواحی شمالی استان های واقع در شمال غرب و جنوب غرب دریا کاسپین واقع می باشد.

از نظر دمایی نیز دیده می شود که ضمن تضعیف برودت هوا در سطح فلات ایران از سمت بخش های غربی کشور هوای گرمتر از نرمال به سمت داخل فلات ایران یورش برده است.

هفته  سوم و چهارم (نیمه دوم آبانماه 95)

نقشه های الگوی تراز میانی جو و متوسط فشار سطح دریا، فعالیت فرود موج بلند شرق اروپا  را همچنان نشان می دهد. در این نقشه خطوط هم ارتفاع تراز میانی ضمن تعمیق به سمت عرض های جنوبی تشدید گرادیان جریانات را در سطح منطقه خاورمیانه سبب می شود. خطوط هم ارتفاع معرف جریانات جنوبی غربی از سمت نواحی غربی خاورمیانه به سمت فلات ایران بوده که تشدید پر ارتفاع را در بخش های شرقی کشور سبب می گردد.

شرایط حاکم بر روی تراز میانی جو به همراه تضعیف زبانه های توده هوای پرفشار سطح زمین موجب بالاتر از نرمال ماندن متوسط دمای هوا در سطح فلات ایران می گردد.

تشدید برهمکنش بین جریانات چرخندی غرب منطقه به سبب عبور موج های کوتاه و ناحیه حاره تقویت بیشتر همگرایی دریا سرخ را موجب شده و بارش ها در بخش های غربی کشور در برهه نیمه دوم آبانماه ( هفته سوم) تقویت  خواهد شد.

از طرف دیگر به سبب عبور جریانات شمالی از بخش های شمالی کشور ضمن نرمال / متمایل به کمتر از نرمال ماندن متوسط دمای هوا در نیمه دوم ماه در این بخش ها بویژه در هفته سوم تشدید بارش ها را در خط ساحلی شمال کشور موجب می گردد.

در نقشه هفتگی ECMWF -EPS ذیل نابهنجاری دمای هوا سطح 2 متر(سلسیوس) و مجموع بارش (اینچ) را در طی نیمه دوم آبانماه 95 مشاهده می شود. تشدید بارش ها در شمال غرب و غرب کشور مهمترین ویژگی بارشی در این برهه زمانی می باشد. همانطور که ملاحظه می گردد در استان های واقع در شمال غرب، غرب، دامنه های غربی و مرکزی البرز و سواحل دریا شمال کشور از جمله نواحی هستند که عمدتا بارش های هفته سوم آبانماه در آنها واقع می باشد.

بیشترین میزان بارش های هفته سوم آبانماه 95 از آن استان های آذربایجان غربی، شرقی، اردبیل، غرب مازندران، کردستان، کرمانشاه، لرستان و همچنین نواحی شمالی استان های زنجان، قزوین و البرز در دامنه های البرز غربی خواهد بود.

از نظر دمایی به سبب نفوذ جریانات شمالی بر روی نوار شمالی کشور متوسط دمای هوا کمتر از نرمال بوده و در سایر استان های با تناسب های متفاوت فرانرمال دمایی را شاهد خواهیم بود. بیشترین میزان فرانرمال دمایی از آن استان های واقع در نیمه شرقی و مرکز کشور از آن استان های اصفهان، یزد، کرمان، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان پیش بینی می شود.

در هفته چهارم آبانماه عمده بارش ها در نوار شمالی و  سواحلی شمال کشور پیش بینی می شود.

در هفته چهارم آبانماه 95 همچنان سطح متوسط دماها در غالب نواحی کشور بالاتر از نرمال های بلند مدت بوده و این افزایش دمای هوا در جنوب شرق کشور در استان های واقع شرق فارس، کرمان، جنوب خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان بارزتر خواهد بود. این در حالی ست که در نوار شمالی کشور همچنان سطح دماها نرمال و کمتر از نرمال های بلند مدت دیده می شود.

در نقشه پیش یابی 5 روزه CFS نسخه دوم در طی17 الی 22 و 22 الی 27 آبانماه 95 ملاحظه می گردد که عمده بارش ها همچنان در شمال غرب ، نواحی از غرب ، سواحل دریا کاسپین، دامنه های البرز می باشد و در سایر نواحی کشور مجموع ریزش های چندان قابل توجه نبوده و یا در حد صفر می باشد.

از نظر دمایی نیز به نظر میرسد طی برهه 17 تا 27 آبانماه در اکثر مناطق کشور متوسط دمای هوا گرمتر از حالت نرمال بوده در بخش های شرقی کشور این نابهنجاری مثبت دما بارزتر می باشد.